ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΡΓΑΣΙΑ ΤΟΥ ΠΑΤΡΙΩΤΗ ΜΑΣ

Γονική Κατηγορία: Μελέτες, Πνευματικά Δημοσιεύσεις Εμφανίσεις: 8012
ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΡΓΑΣΙΑ ΤΟΥ ΠΑΤΡΙΩΤΗ ΜΑΣ

ΓΕΩΡΓΙΟΥ Χ. ΜΠΑΝΤΟΥΝΑ (Εγγονός του Μπαμπόγιωργα)

Τον ευχαριστώ για τα στοιχεία που μου παραχώρησε.

Κ.Παπαντωνόπουλος

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΑΤΡΩΝ

ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΤΜΗΜΑ ΔΗΜΟΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

«ΝΕΩΤΕΡΗ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ»

ΔΙΔΑΣΚΩΝ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ :

ΑΘΑΝ. Θ. ΦΩΤΟΠΟΥΛΟΣ
ΙΣΤΟΡΙΚΗ – ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ
«ΑΝΤΡΩΝΙ ΗΛΕΙΑΣ»
ΕΡΓΑΣΙΑ ΤΟΥ ΜΠΑΝΤΟΥΝΑ ΓΕΩΡΓΙΟΥ
ΑΜ 351 ΤΜΗΜΑ 12

ΠΥΡΓΟΣ ΙΟΥΝΙΟΣ 2005
ΙΣΤΟΡΙΚΗ – ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ

«ΑΝΤΡΩΝΙ» ΔΗΜΟΥ ΛΑΣΙΩΝΟΣ Ν.ΗΛΕΙΑΣ
ΑΦΗΓΗΣΕΙΣ – ΜΑΡΤΥΡΙΕΣ

1) Πανόπουλος Θανάσης 73 ετών, συνταξιούχος, γνώσεις β’ δημοτικού.

2) Ανάστος Δημήτρης 74 ετών, πρώην Γραμματέας της Κοινότητας, Απόφοιτος Λυκείου.

3) Παπαντώνης Βασίλης 47 ετών, πρώην πρόεδρος της Κοινότητας, Απόφοιτος Γυμνασίου.

4) Μπαντούνας Χαράλαμπος, συνταξιούχος 73 ετών, γνώσεις δημοτικού.

5) Παναγόπουλος Λύσανδρος, συνταξιούχος 81 ετών γνώσεις δημοτικού πρώην πρόεδρος της κοινότητας.

ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΚΑΙ ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΤΟΥ ΧΩΡΙΟΥ

ΑΝΤΡΩΝΙΟΥ ΗΛΕΙΑΣ 

Αντρώνι: Ένα ημιορεινό χωριό του Ν. Ηλείας που απέχει 45-50 λεπτά από τον Πύργο. Ανήκει στο Δήμο Λασιώνως μαζί με τους συνοικισμούς : Χάνι Πανόπουλου, Σπαρτουλιά, Ζαχαραίικα

 Η είσοδος του χωριού γίνεται από την 111 όπως ονομάζεται ο δρόμος που ενώνει Πύργο-Πάτρα-Τρίπολη.

Το όνομα του χωριού προήλθε (κατά τις περισσότερες μαρτυρίες- αφηγήσεις) γιατί αποτελούσε ένα φυσικό οχυρό «άντρο». Αυτό το μαρτυρούσαν και ορισμένα παλιά σπίτια που υπήρχαν πριν μερικά χρόνια με τις πολεμίστρες τους και με μέτωπο προς το χωριό Κούμανης που βρίσκεται ακριβώς απέναντι.

Άλλη εκδοχή είναι ότι πήρε το όνομα του από κάποιο οπλαρχηγό Αντρωνιώτη.

Οι κάτοικοι του χωριού είναι απόγονοι της Αρχαίας Λασιώνας και οι υπόλοιποι ήρθαν από διάφορα μέρη για να γλιτώσουν από τους Τούρκους γιατί το μέρος ήταν ορεινό. Ο σημερινός πληθυσμός του χωριού είναι 732 κάτοικοι με τους περισσότερους κατοίκους ηλικιωμένους και ελάχιστους νέους. Αυτό το μαρτυρεί και το 1/θέσιο δημοτικό σχολείο του χωριού αφού η ανάγκη για δουλειά ανάγκασε τους ανθρώπους σε εσωτερική και εξωτερική μετανάστευση. Το 1940 ο πληθυσμός του χωριού ήταν 1010 κάτοικοι. Οι μαρτυρίες έγιναν στην αρχή σε δύο μικρά καφενεδάκια του χωριού συντροφιά με μερικούς γέροντες οι οποίοι μου έκαναν εντύπωση γιατί ενώ η ακοή τους δεν τους βοηθούσε προσπαθούσαν να ακούσουν και ήθελαν να συμπληρώσουν κάτι ή ακόμα και να διαφωνήσουν και κατόπιν σε μια μικρή περιήγηση σε διάφορες τοποθεσίες του χωριού.

Η ζωή στο χωριό άρχισε προς τα τέλη του 16ου αιώνα με αρχές του 17ου κάτι που το μαρτυρά το εκκλησάκι των Αγίων Αναργύρων που βρίσκεται μέσα στο σημερινό κοιμητήριο του χωριού. Για το εκκλησάκι όμως άλλοι λένε ότι χτίστηκε τον 14ο-15ο αιώνα. Εντύπωση μου προξένησαν οι τοιχογραφίες και ιδιαίτερα «ο άγιος σκύλος» που απεικονίζεται δίπλα σε άλλους Αγίους.

ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΓΕΓΟΝΟΤΑ:

Κατά τη διάρκεια της Επανάστασης του 1821 στη γύρω περιοχή ήταν Τούρκοι και Τουρκαλβανοί. Στις 27 Μάη ο Γεώργιος Γιαννιάς γιός του Γίαννη Γιαννιά που ήταν στην Πάτρα μαζί με 12 ή 17 παλικάρια στη θέση Κατσαρού ή στη θέση Γερακάρη κατ’ άλλους σκότωσαν γύρω στους 100 Τούρκους αλλά όλοι όμως σκοτώθηκαν. Εδώ μου ανέφεραν και το όνομα Στεφανάκης αλλά χωρίς άλλη πληροφορία και ούτε τι ρόλο έπαιξε. Στη θέση λοιπόν αυτή σήμερα έχουν στήσει μνημείο κι είναι στο συνοικισμό Σπαρτουλιά.

Στη Σπαρτουλιά λίγα μέτρα πιο κάτω από το μνημείο υπάρχει το «ανάθεμα»

(σωρός από πέτρες), από την Τουρκοκρατία μέχρι και σήμερα. Υπήρχε κάποιος φοροεισπράκτορας Μπέριος ή Βέριος πιθανόν από τη Δίβρη ο οποίος όταν αλώνιζαν οι Αντρωναίοι τα στάρια τους πάταγε σφραγίδα και καθόντουσαν και τα φύλαγαν μέχρι να πάρει ο Μπέριος τη «δεκατιά» (φόρος). Τον σκότωσαν ή πέθανε δεν ξέρουν ακριβές αλλά όποιος περνούσε από εκείνο το μέρος πετούσε και μια πέτρα λέγοντας «Ανάθεμα το Μπέριο».

Εκεί δημιουργήθηκε ένας λοφίσκος με πέτρες που τον χάλασαν μόλις πέρυσι.

Στο Αντρώνι πήγε και ο Θανάσης Πανόπουλος 3000 άτομα από τις 6000 άτομα που είχε μαζέψει ο Ιμπραήμ και τους πήγαινε στο Γύθειο για να τους περάσει στης Αίγυπτο και να τους πουλήσει στα σκλαβοπάζαρα. Ο Θανάσης Πανόπουλος αφού προσκύνησε τον Ιμπραήμ όταν είχαν στρατοπεδεύσει στη θέση « Καλλιμάνι» (πήρε το όνομα του από τα τσεμπέρια των γυναικών) του ζήτησε να ελευθερώσει μερικούς. Ο Ιμπραήμ του είπε πάρε όσους γνωρίζεις και φύγε. Από στόμα σε στόμα μεταδόθηκε αυτό και όλοι έλεγαν «πάρε με και εμένα Θανάση»και τελικά αφού μάζεψε 3.000 άτομα τα πήγε στο Αντρώνι και μερικούς τους έκλεισε στο σπίτι του « Κλαπανάρη». Του είπε ότι αν τους πολεμούσε ή έβγαινε κανένας έξω θα τους σκότωναν. Ο Θανάσης Πανόπουλος έδινε πληροφορίες στους κλέφτες της Τριπολιτσάς οι οποίοι έκαναν «κιάσα» (χτύπαγαν κι έφευγαν – κλεφτοπόλεμο).

Στη Σπαρτουλιά επίσης οι Τούρκοι είχαν κάνει παιδομάζωμα. Ανάμεσα ήταν και μια κοπέλα όπου οι φρουροί την βίαζαν κατ’ επανάληψη. Ο Θανάσης Πανόπυλος αφού προσκύνησε για δεύτερη φορά τον Ιμπραήμ σκότωσε τους φρουρούς κι ελευθέρωσε την κοπέλα. Η γυναίκα αυτή ήξερε το χορτάρι για τη λύσσα και πέθανε στραβή.

«ΚΟΥΜΑΝΙ ΚΙ ΑΝΤΡΩΝΙ Ο ΘΕΟΣ ΝΑ ΣΕ ΓΛΙΤΩΝΕΙ, ΑΝ ΠΕΡΑΣΕΙΣ ΑΠΟ ΤΗ ΓΙΑΡΜΕΝΑ (σημερινή Φολόη) ΘΑ ΣΕ ΨΗΣΟΥΝΕ ΣΤΑ ΚΑΡΒΟΥΝΑ ΚΑΙ ΑΝ ΠΕΡΑΣΕΙΣ ΚΙ ΑΠΟ ΤΗ ΔΙΒΡΗ ΘΑ ΣΕ ΦΑΕΙ ΤΟ ΜΑΥΡΟ ΦΙΔΙ» λόγια που είπε ένας Τουρκαλβανός ο οποίος επέζησε από τη διαμάχη μεταξύ Τουρκαλβανών και Ελλήνων κάνοντας τον νεκρό. Όταν οι Τουρκαλβανοί πήγαιναν να περάσουν τη χαράδρα από το Κούμανι για το Αντρώνι συνεννοήθηκαν μεταξύ τους με φωτιές ή με καθρεφτάκια ή κάτι άλλο και τους κύκλωσαν και από τις 4 ημέρες με τη βοήθεια των Γιαρμεναίων και των Διβριωτών και τους σκότωσαν. Αρχηγός των Κουμαναίων ήταν ο Παπαζώρας και των Αντρωναίων ο Κλαπανάρης

ΜΙΚΡΑ ΑΣΙΑ

Για την Μικρά Ασία έφυγαν αρκετοί αλλά πιάστηκαν αιχμάλωτοι και γύρισαν στο χωριό μετά από 2-4 χρόνια. Άλλες πληροφορίες δεν υπάρχουν.

1941-1950

Την περίοδο αυτή ( κατοχή) οι Γερμανοί πέρασαν από το χωριό 2-3 φορές αλλά δεν έμειναν. Αντίθετα οι Ιταλοί με το που μπήκαν στο χωριό χτύπησαν τις καμπάνες και μάζεψαν όλο τον κόσμο στην πλατεία. Ήθελαν να μαζέψουν όλα τα όπλα που υπήρχαν. Είχαν κάποια κατάσταση κατόπιν προδοσίας από ρουφιάνους. Φώναζαν το όνομα και του έλεγαν «φέρε το όπλο», κατόπιν τον

χτυπούσαν στην πλάτη με ξύλο. Δύο αδέλφια ο Νικόλας και ο Θύμιος Καννελακόπουλος έμειναν κρεμασμένοι για 24 ώρες για να παραδώσουν ένα πολυβόλο το οποίο όμως δεν είχαν. Μας έπαιρναν ότι ζωντανό είχαμε, φαγητά ακόμα και τα άρβυλα που φορούσαμε. Από το χωριό έφυγαν 50 άτομα για την Αλβανία και άλλοι 50 για το Ρούπελ.

ΦΟΝΙΚΑ ΣΤΟ ΧΩΡΙΟ

Ο Κλαπανάρης είχε βιάσει μια κοπέλα. Ο πατέρας και ο αδελφός της κοπέλας τον σκότωσαν με ρόπαλο την ώρα που κοιμόταν στη θέση « σπάρτο». Την ευθύνη ανέλαβε ο πατέρας και εδικάσθη ισόβια και πέθανε στη φυλακή.

Ο Πάνος ο Μήτσης σκότωσε ένα ζωέμπορο που είχε έρθει στο χωριό για να αγοράσει πρόβατα με κάποιους άλλους και τον έριξε στον «αρμάκα» (σωρό με πέτρες). Άλλα στοιχεία δεν έγιναν γνωστά.

Όταν βγήκε η ενάτη μεραρχία στο χωριό, έπιασαν τον Χατζή που ήταν αντάρτης. Αφού τον ανέκριναν του είπαν ότι είσαι ελεύθερος να φύγεις. Μόλις έφτασε έξω από το σχολείο τον σκότωσαν και τον έριξαν σε μια χαράδρα.

Το 1947-48 οι αντάρτες σκότωσαν το Ζήρο Δημήτρη γιατί τους πρόδωσε στο στρατό.

Οι αντάρτες στρατολόγησαν περίπου 40 αγόρια του χωριού από τα οποία 2 σκοτώθηκαν.

ΛΗΣΤΑΡΧΟΣ ΠΑΝΟΠΟΥΛΟΣ

Ο Πανόπουλος ήταν από τα Μαζαίικα ή Κλειτορία. Έγινε λήσταρχος και το «σήκωσε στο κλαρί» όταν τον κυνήγησαν οι τοπικές αρχές επειδή κρέμασε τον παπά, (αφού πρώτα τον ξύρισε με το σκερπάνι) γιατί όταν πέθανε η γυναίκα του ο παπάς για να τη θάψει του ζήτησε λεφτά. Έχει μείνει ακόμα να λένε το δέντρο του παπά σε μια περιοχή λίγο έξω από του Πανόπουλο. Ο λήσταρχος Πανόπουλος γύριζε όλη την περιοχή κι ότι έπαιρνε πάντρευε τις κοπέλες ή τα μοίραζε στους φτωχούς.

Στην Αμαλιάδα με ένα παραχαράχτη έφτιαξε πλαστά χρήματα. Πήγε να κάνει αγοραπωλησία σιταριού με 40 άλογα. Την αγοραπωλησία την έκανε βράδυ για να μην δουν ότι τα χρήματα ήταν ψεύτικα

Στο Αντρώνι ο λήσταρχος Πανόπουλος πίεσε την οικονομική δύναμη του χωριού τους Νικολετοπουλαίους και τους ανάγκασε να επιστρέψουν το μύλο που είχαν νοικιάσει και αργότερα αγόρασε από το μοναστήρι της Νοτενάς. Έβγαινε έξω μόνο τα βράδια και τον έπιασαν όταν τον κατέδωσε μια καθαρίστρια.

ΝΙΚΟΛΕΤΟΠΟΥΛΑΙΟΙ

Η οικονομική δύναμη του χωριού. Η πρώτη τους παρουσία στο χωριό ήταν σαν γυρολόγοι. Τους έλεγαν « χρυσικούς» και ήτανε φιλάργυροι άνθρωποι. Τα δύο αδέλφια ο Δημοσθένης και ο Αριστείδης γυρνούσαν με την «βαντάκα» (κάτι κρεμασμένο από το λαιμό με σχοινιά) και πουλούσαν καρφίτσες, σούστες, και ψεύτικα χρυσαφικά. Αργότερα νοίκιασαν έναν μύλο από το μοναστήρι της Νοτενάς κι αργότερα τον αργότερα. Τον μύλο τον δούλευε ο Δημοσθένης. Ο Αριστείδης άνοιξε μπακάλικο γύρω στα 1910. από το παντοπωλείο έγιναν οι οικονομική δύναμη του χωριού αφού έπαιρναν τις περιουσίες των ανθρώπων με τόκους και επιτόκια, για μίκρο χρέη «έντριτα» δηλαδή δάνειζαν μια οκά σιταριού και έπαιρναν δύο.

Το 1955-56 ο εγγονός του Αριστείδη ο Νίκος Νικολετόπουλος άνοιξε το τυροκομείο και ο Χρήστος το μπακάλικο.

Το Αντρώνι ήταν το κεφαλοχώρι της περιοχής. Είχε ψωμί όπως έλεγαν «Να πας στο Αντρώνι για να φας ψωμί» έλεγαν για να δείξουν ότι το χωριό είχε καλή παραγωγή, λόγω του πετρώματος (πλούσιο σε άλατα). Υπήρχαν όλα τα επαγγέλματα και μεταξύ αυτών αγωγιάτες και φραγκοράφτες. Τα γύρω χωριά για οτιδήποτε ήθελαν πήγαιναν στο Αντρώνι. Ένα από τα σημαντικά πρόσωπα (ο ένας από τους αφηγητές μας) ο Λύσανδρος Παναγόπουλος ή «Μπλουγούρης» το παρατσούκλι του ήταν και οδοντίατρος και πρακτικός ορθοπεδικός αλλά κι ότι άλλο περνούσε από το χέρι του.

Σήμερα υπάρχουν ακόμη αυτά τα επαγγέλματα (χτίστες, σιδεράδες κτλ) αλλά ασχολούνται περισσότερο με την κτηνοτροφία, άλλωστε στην εισοδό μας στο χωριό συναντήσαμε αρκετούς βοσκούς με τα γιδοπρόβατα τους, αλλά και την ύπαρξη πολλών «γαλαριών».

ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΤΟΥ ΧΩΡΙΟΥ

Πανηγύρια :

Το πανηγύρι στο χωριό γίνεται στις 26 Ιουλίου γιορτή της Αγίας Παρασκευής. Η εκκλησία βρίσκεται στην είσοδο του χωριού. Εκτός από τρόπος διασκέδασης ο οποίος συνεχίζεται μέχρι και σήμερα παλαιότερα στο πανηγύρι όταν κάποιος έβλεπε μια κοπέλα και του άρεσε έλεγε θα την παντρέψω με το γιο μου ή και το αντίθετο. Έτσι το ζευγάρι βρισκόταν παντρεμένο χωρίς πολλές φορές να γνωρίζει ο ένας τον άλλο. Στη διάρκεια της Τουρκοκρατίας το πανηγύρι ήταν μια ευκαιρία για να συζητούν οι οπλαρχηγοί της γύρω περιοχής για το πώς θα δράσουν εναντίον των Τουρκαλβανών. Εκεί συζητούσαν χωρίς να κινούν την υποψία των Τούρκων οι οποίοι είχαν απαγορεύσει τις συγκεντρώσεις. Το Αντρώνι είχε πολλούς καλούς οργανοπαίχτες. Παλαιότερα ο Τσούνης, ο Καργής και αργότερα ο Λύσανδρος ο Σίνος με το κλαρίνο του και ο Βασιλάκης ο Σίνος με το βιολί του. Για το Βασιλάκη το Σίνο λένε ότι με το ποτό και το βιολί του ξεχνιόταν και αν είχες παραγγείλει κανένα σαμάρι μιας και η δουλειά του ήταν σαμαρτζής θα έπρεπε να περιμένεις μέχρι και πέντε χρόνια! Σήμερα είναι ο Νικάκης ο Σίνος.

Έθιμα :

Ένα έθιμο που κρατάει μέχρι και σήμερα είναι αυτό των Αποκριών. Όλοι οι κάτοικοι ντυμένοι με κουδούνια κρεμασμένα στο σώμα τους και τα «τομάρια»στο κεφάλι γυρνούσαν όλο το χωριό και πέταγαν στάχτη.

Γινόταν και γίνεται ακόμα μεγάλο καρναβάλι.

Ένα άλλο έθιμο είναι το τρέξιμο της κουλούρας. Μετά την λειτουργία στην εορτή του Αγίου Κωνσταντίνου αλλά και των άλλων εορτών γινόταν αγώνας δρόμου και όποιος έβγαινε πρώτος έπαιρνε μια κουλούρα ειδικά φτιαγμένη ή μια λειτουργιά. Στις μεγάλες γιορτές αφιέρωναν ένα αρνί ή ένα κατσίκι.

Διάφορες ονομασίες

Αλόγων : ο Ντορής, ο Τσίλης, ο Καρράς, ο Βλάγκος ονόματα που τα φώναζαν και την ώρα που τα άλογα έκαναν αλώνι.

Σπηλιές: το Αντρώνι έχει πολλά σπήλαια και σπηλιές ιδιαίτερα στο φαράγγι. Είναι η μαύρη σπηλιά του Κλαπανάρη, του Στούπα, του Τσάγκα και του Κουταλιανού η οποία έπεσε πριν 100 χρόνια και πλάκωσε μέσα τα γίδια αλλά και τον τσοπάνη.

Βοτάνων: «το σκρούμπο» που έκανε για τις πληγές.

«η σκράφη» που σταματούσε τον πονόδοντο.

«η αγράμπελη» για τα αποστήματα.

 

Εργαλείων : το καντάρι, η παλάτζα, το δίκοπο.

 

Στο χωριό παλιά υπήρχαν 7 Νερόμυλοι και 2 Νεροτριβιές. Επίσης υπήρχαν και καμίνια για κεραμίδια με κεραμιδάδες.

 

Γραφική φυσιογνωμία του χωριού ήταν ο «Σκούρκος» ένας υψηλόσωμος άντρας με άγρια μορφή που ήταν ο φόβος και ο τρόμος των παιδιών. ‘όταν τα παιδιά έκαναν κάποια αταξία ή δεν έτρωγαν οι γονείς τα φόβιζαν λέγοντάς τους ότι θα φωνάξουμε το «Σκούρκο». Ήταν και ο «δραγάτης» των αμπελιών αφού οι γονείς τον είχαν για να φυλάει τα αμπέλια και για να μην αφήνει ούτε τα ίδια τους τα παιδιά να κόψουν τα σταφύλια.

 

Δίπλα στην Αγία Παρασκευή είναι η περιοχή «Κούτι». Εκεί βρισκόταν η αρχαία Λασιώνα, μεταξύ Κούμανι και Αντρώνι κι έφτανε μέχρι το χάνι του Μπάμπη και το Καλλιμάνι. Στην περιοχή αυτή υπάρχει και η σπηλιά του Κένταυρου Θόλου που αναφέρεται στη Μυθολογία.

 

Στην περιοχή Καρφίκου βρέθηκε ο πήλινος αγωγός από το υδραγωγείο της Αρχαίας Λασιώνας.

 

Στην τοποθεσία «Κολούδι» υπάρχει μια τρύπα ανεξερεύνητη όπου τα έριχναν πρόβατα και χανόντουσαν.

 

Εμφανίσεις 3206
Αναθεωρημένο 10 Φορές
Δημιουργήθηκε Πέμπτη, 09 Μάρτιος 2006 16:03
Τροποποιήθηκε Τρίτη, 03 Ιούλιος 2007 08:13
Εκτύπωση