«Αντάρτης, κλέφτης, παλικάρι πάντα είν’ ο ίδιος ο λαός» [1]
Λαμπεία: Το πρώτο χωριό σε πληθυσμό 1.494 κάτοικοι
Αντρώνι: Δεύτερο χωριό σε πληθυσμό 1.011 κάτοικοι
Κούμανι: Τρίτο χωριό σε πληθυσμό 945 κάτοικοι
Κρυόβρυση: Τέταρτο χωριό σε πληθυσμό 750 κάτοικοι
Ορεινή: Πέμτο χωριό σε πληθυσμό 594 κάτοικοι
Τσίπιανα: Έκτο χωριό σε πληθυσμό 534 κάτοικοι
Φολόη: Έβδομο χωριό σε πληθυσμό 472 κάτοικοι
Αστράς: Όγδοο χωριό σε πληθυσμό 423 κάτοικοι
Κακοτάρι: Ένατο χωριό σε πληθυσμό 359 κάτοικοι
Αγία Κυριακή: Δέκατο χωριό σε πληθυσμό 338 κάτοικοι
Αγία Τριάδα: Ενδέκατο χωριό σε πληθυσμό 238 κάτοικοι
Αγία Κυριακή, η (Κερτίζα, η) Πληθυσμός: 338 κάτοικοι (165 Α + 173 Θ). Μετονομασία: 20-9-1955, ΦΕΚ 287/1955. Ορεινό χωριό (940 μ.) στη νοτιοδυτική πλαγιά της Λαμπείας. Γεωργοκτηνοτρόφοι∙ καμία προσωπικότητα κύρους.
ΕΑΜ: Αγγελόπουλος Χρήστος Γεωρ. γεν. το 1915∙ χωροφύλακας∙ χρονολογικά ο α΄ πολιτικός υπεύθυνος. Δέρβος Νίκος Αγγ., αγρότης∙ διαδέχτηκε τον Αγγελόπουλο. Σπηλιόπουλος Γιώργος Ηλ. γεν. το 1917, αγρότης· διώχθηκε (11-5-1946) για «υπεξαίρεσιν». Παπακυριακόπουλος[2] Παναγής Ιω. γεν. το 1921, αγρότης. Σπηλιόπουλος[3] Κώστας Νικολ. γεν. το 1910∙ δάσκαλος.
ΕΠΟΝ: Θεοδωρόπουλος Τάσης Κων. γεν. το 1922∙ αγρότης∙ διώχθηκε.
Αξιομνημόνευτα πρόσωπα: Σπηλιόπουλος Αποστόλης Ηλ. γεν. το 1909∙ αδελφός του Γιώργου∙ στο ΕΑΜ Πειραιά.
Παρατηρήσεις: Εξωγενής οργάνωση γ΄ σταδίου για τη στήριξη του ΕΛΑΣ, αγροτικού χαρακτήρα, χαμηλής διαφοροποίησης∙ «στην αρχή ο κόσμος ήταν επιφυλακτικός». Ένταξη: 6 ΕΑΜ-ΕΛΑΣ.
Αγία Τριάδα, η (Μπουκοβίνα, η) Πληθυσμός: 238 κάτοικοι (126 Α + 112 Θ). Μετονομασία: 20-9-1955, ΦΕΚ 287/1955. Ορεινό χωριό (460 μ.) της Πηνείας, όρια με νομό Αχαΐας.
ΕΑΜ: Γκανάς Κώστας Σταμ. γεν. το 1906∙ γραμματέας της Κοινότητας∙ πολιτικός υπεύθυνος. Τζαβάρας Ανδρέας Παναγ. γεν. το 1905, κληρωτός του 1925∙ υπεύθυνος ανεφοδιασμού του ΕΛΑΣ. Δάρμας Γιάννης Αγγ. (Αγγελόγιαννης) γεν. το 1910.
ΕΠΟΝ: Γιαννικόπουλος Γιάννης Ανδ. γεν. το 1922∙ αγρότης. Γαλάνης Φρειδερίκος Σωτ. γεν. το 1922· έμεινε ορφανός από μητέρα∙ αγρότης.
Αετόπουλα: Παπαδημητρίου Βασίλης γεν. το 1931∙ σύμφωνα με μία μαρτυρία, ρώτησε τον καθοδηγητή που τον στρατολόγησε: «Οι άλλοι πλερώνουν∙ εσείς θα με πλερώστε;»
ΕΛΑΣ: Δούλος Ανδρέας Βασ. (Μελάς) γεν. το 1912 στα Τσίπιανα· ο πατέρας του, από τη Χαλαμπρέζα, ήταν σώγαμπρος στο χωριό∙ καπετάνιος μονάδας.
Παρατηρήσεις: Εξωγενής οργάνωση, για τη στήριξη του ΕΛΑΣ, αγροτικού χαρακτήρα, χαμηλής διαφοροποίησης. Ένταξη: 6 ΕΑΜ-ΕΛΑΣ.
Αντρώνι,[4] το Πληθυσμός: 1.011 κάτοικοι (520 Α + 491 Θ). Ορεινό χωριό (613 μ.) στις βόρειες παρυφές της Φολόης. «Να μάθετε, να ξέρετε πως Κούμανη κι Αντρώνι, τουρκαλβανοί το είπανε, θεός να τους γλιτώνει».
ΕΑΜ: Τούμπλαρης Νίκος (Λαΐνης-Παπαδόπουλος) γεν. το 1921∙ γιος του παπά-Κώστα∙ α΄ πανηλειακή[5]. Φωτεινοπούλου[6] Βάσω, θυγατέρα Άγγελου∙ αγρότισσα.
ΕΠΟΝ: Σίνος Σωκράτης του Νικολάου., γεν. το 1921∙ μυλωνάς και μαραγκός. Παναγόπουλος[7] Λύσανδρος του Νικολάου, γεν. το 1924∙ χαλικιάς.
ΕΛΑΣ: Σίνος[8] Βασίλης του Νικολάου γεν. το 1917, μυλωθρός (μυλωνάς) και μαραγκός∙ στο 12ο Σύνταγμα, σε χρόνο απροσδιόριστο∙ αδελφός του Σωκράτη.
Λαϊκό δικαστήριο: Παπαδόπουλος Κοσμάς του Διονυσίου - Ρετσινάς Κώστας του Βασιλείου γεν. το 1904 μαγαζάτορες. Ζαχαρόπουλος[9] Νίκος του Κων/νου, πρόεδρος της Κοινότητας.
Παρατηρήσεις: Παράγωγη οργάνωση εξωτερικής επήρειας, μεικτού χαρακτήρα, χαμηλής διαφοροποίησης∙ χωριανός δεν διώχθηκε κανένας. Ένταξη: 5 [4 άρρενες] ΕΑΜ-ΕΛΑΣ.
Δεύτερο χωριό σε πληθυσμό 1.011 κάτοικοι
Αστράς, ο (Νουσά, του)880 [++] Πληθυσμός: 423 κάτοικοι (233 Α + 190 Θ). Μετονομασία: 19-7-1928, ΦΕΚ 156/1928. Ορεινό χωριό (719 μ.) Δήμου Λαμπείας.
ΕΑΜ: Κούλης Γιάννης, αγρότης∙ επαρχιακό στέλεχος. Φιλιππόπουλος Γιώργος του Αρίστου, αγρότης∙ «τομεάρχης»∙ «ήτανε κύριος στο χωριό» - Φίλιππος, «είχε βγάλει το ρεύμα στην Αμαλιάδα και έφερε και στη Δίβρη μαζί με τον Μουριάδη» - Νεοκλής * αδέλφια· ο πρώτος διώχθηκε (7-6-1946) για «φόνο κλπ.»881[10]. Κολοβός Κώστας - Γιώργος * αγρότες· αδέλφια (οικογενειακό παρανόμι, Δεμίρης). Μπόμπας Γιώργος Κων. - Σάββας - Φώτης * αδέλφια· αγρότες∙ κανόνιζαν τις σκοπιές γύρω από το χωριό, τα δρομολόγια των συνδέσμων, τις πρακτικές δουλειές γενικά. Άκουρος Αλέξης, αγρότης∙ «αστυνομικός στο χωριό». Συριόπουλος Χρήστος, σύνδεσμος. Οικονομόπουλος Κώστας του Δημήτρη και της Αθανασίας, εκτελέστηκε στην Πάτρα, στον εμφύλιο, με απόφαση στρατοδικείου 882.
ΕΠΟΝ: Μητρόπουλος Δημοσθένης Ιω., υπεύθυνος∙ όριζε ποιες γυναίκες θα ζύμωναν για τους αντάρτες και σε ποιες ποσότητες θα προμηθεύονταν το αλεύρι.
ΕΛΑΣ: Πιρλής Ανδρέας, αμέσως μετά τη μάχη στο Πούσι στην οποία έλαβε μέρος, προσπάθησε να κάνει πλιάτσικο στα κουφάρια των γερμανών στρατιωτών κι ένας από τους επιζώντες τον σκότωσε 883[11]. Άκουρος Τρύφων, συγγενής του Αλέξη.
Λαϊκό δικαστήριο: Παπασπυρόπουλος Σπύρος - Αγγελόπουλος Κώστας * αγρότες∙ θεωρήθηκαν αντίθετοι με το ΕΑΜ· ο πρώτος διώχθηκε (15-11-1946) για «παράνομη κατοχή πυροβόλου όπλου» 884[12]. Μπόμπας Γιώργος του Φώτη, εξάδελφος των «Μπομπαίων».
Παρατηρήσεις: Παράγωγη οργάνωση εγχώριας επήρειας, καταλυτικών συγγενικών δεσμών, αρχοντικού χαρακτήρα, υψηλής διαφοροποίησης. Ένταξη: 16 ΕΑΜ-ΕΛΑΣ και ευρύτερη.
Κακοτάρι[1], το. Πληθυσμός: 359 κάτοικοι (185 Α + 174 Θ). Ορεινό χωριό (650 μ.) στη ρίζα του Σκιαδοβουνίου.
Η Κοινότητα: Πατρώνας Παναγιώτης Ανδ. γεν. το 1899, ιδιοκτήτης καφενείου - Κυριακόπουλος Δημοσθένης, προχωρημένης ηλικίας, αγρότης - Παναγιωτόπουλος Παναγιώτης Σπυρ. γεν. το 1899, γραμματέας της Κοινότητας - Σταμόπουλος Παναγιώτης του Χρήστου γεν. το 1904, ιερέας «προεστοί».
Λαϊκό δικαστήριο: Θεοδωρόπουλος Θεόδωρος Κων., προχωρημένης ηλικίας∙ αγρότης∙ πρόεδρος.
Παρατηρήσεις: Σκιώδης οργάνωση. Οι προεστοί εγγυήθηκαν τον περιστασιακό ανεφοδιασμό του ΕΛΑΣ με αντάλλαγμα την ανοχή του στην επιλογή του χωριού να απέχει από το εαμικό δίκτυο.
Κλινδιά, του984 [++]. Πληθυσμός: 373 κάτοικοι (189 Α + 184 Θ). Ορεινό χωριό (500 μ.) της Ωλένης.
ΕΑΜ: Γιαννόπουλος Θανάσης (Ντασουράς), «δεξί χέρι των ανταρτών» - Βασίλης * πατέρας και γιος. Αγγελόπουλος Αναστάσης Βασ. γεν. το 1912· απόφοιτος δημοτικού∙ αγρότης∙ λοχίας στον στρατό, το 1933∙ στρατιωτικός υπεύθυνος.
Λαϊκό δικαστήριο: Μπενάκης Θεμιστοκλής Αντ. - Παναγιωτόπουλος Διαμαντής Θεοδ. - Μπαλάσκας Γιάννης Βασ.(Κουτσαλόγιαννης) * χ.σ.
Παρατηρήσεις: Σκιώδης οργάνωση· δημιουργήθηκε από τον ΕΛΑΣ υπό τον καπετάνιο Δήμο Καμαρινό από την Αμαλιάδα.
Κούμανη, του 994 [+] .Πληθυσμός: 945 κάτοικοι (485 Α + 460 Θ). Ορεινό χωριό (650 μ.) της Φολόης. «Να μάθετε, να ξέρετε πως Κούμανη κι Αντρώνι, τουρκαλβανοί το είπανε, θεός να τους γλιτώνει».
ΚΚΕ-ΕΑΜ: Κούτρας Θανάσης (Κουτσοθανάσης), υποδηματοποιός.
ΕΑΜ: Λινάρδος Νικήτας, πολιτικός υπεύθυνος· διώχθηκε (13-2-1946) για «παράνομη υλοτομία»995 · πολέμησε από τις τάξεις του ΔΣΠ· αναγνωρισμένος. Βερβίτας Βασίλης, προπολεμικά στην Πάτρα. Κούτρας Θεόδωρος Αθαν., γιος του Κουτσοθανάση· και στον ΔΣΠ.
ΕΠΟΝ: Παπούλιας Γιάννης (Κουρόγιαννης), στήριξε και τον ΔΣΠ. Παπαγιάννης Κώστας του Κουτογιώργη· σκοτώθηκε στο Χελιδόνι από τις τάξεις του ΔΣΠ.
ΕτΑ: Νικολετόπουλος Ανδρέας, ιδιοκτήτης μύλου· υπεύθυνος. Ρετσινάς Ίων, αγρότης.
Λαϊκό δικαστήριο: Βουρλούμης Μιχάλης, χαλικιάς· πρόεδρος.
Παρατηρήσεις: Οργάνωση ασαφούς τύπου, κομμουνιστικού πυρήνα, μεικτού χαρακτήρα, χαμηλής διαφοροποίησης. Ένταξη: 8 ΕΑΜ.
Τρίτο χωριό σε πληθυσμό 945 κάτοικοι
Κρυόβρυση, η (Βερβενή, η) - Καλύβια Κρυόβρυσης, τα.
Πληθυσμός: 632 (318 Α + 314 Θ) + 118 (62 Α + 56 Θ) = 750 κάτοικοι (380 Α + 370 Θ). Μετονομασία: 19-7-1928, ΦΕΚ 156/1928. Ορεινά χωριά (971 μ. η Κρυόβρυση) στον νότιο Ερύμανθο, όρια με Αχαΐα, σε απόσταση 5 χλμ. μεταξύ τους.
ΕΑΜ: Μενούνος Δημήτρης Γεωρ. (Μητσέας) γεν. το 1916 - Σπύρος γεν. το 1914, δημοτικό αδέλφια· αγρότες. Μπούμπαλης Χρύσανθος Παναγ. - Βασίλης γεν. το 1904 ή 1905 αδέλφια· γερμανοταγματασφαλίτες πυρπόλησαν το σπίτι τους στις 16-4-1944. Οικονομόπουλος Μενέλαος Νικολ. - Γιαννικόπουλος Κανέλος Κων. γεν. το 1905 *γερμανοταγματασφαλίτες πυρπόλησαν τα σπίτια τους στις 16-4-1944.
Συμπαθούντες: Μενούνος Γεώργιος, πατέρας του Δημήτρη και του Σπύρου, προχωρημένης ηλικίας∙ αγρότης. Μενούνος Θεόδωρος, πατέρας του Φάκαλου (βλ., ΕΠΟΝ), αγρότης.
Μαχητική ομάδα: Ασημακόπουλος Μιχάλης Γεωρ. γεν. το 1917 - Ρουμελιώτης Ανδρέας Νικολ. γεν. το 1914, δημοτικό *αγρότες.
ΕΠΟΝ: Μενούνος Σπύρος Θεοδ. (Φάκαλος), γεν. το 1925∙ εξάδελφος του Δημήτρη και του Σπύρου.
Λαϊκό δικαστήριο: Παπανικολάου Κώστας Βασ., πρόεδρος - Οικονομόπουλος Τάσος, εισαγγελέας - Κολώνης Χρύσανθος, ταμίας προχωρημένης ηλικίας∙ οικογενειάρχες∙ δημοτικό· αγρότες∙ μη Εαμίτες.
Παρατηρήσεις: Εξωγενής οργάνωση, συγγενικών δεσμών, αγροτικού χαρακτήρα, χαμηλής διαφοροποίησης. Ένταξη: 11 ΕΑΜ.
Κρυόβρυση: Τέταρτο χωριό σε πληθυσμό 750 κάτοικοι
Λάμπεια, η (Δίβρη, η, ύστερα Πρινόφυτο, το) 1001[13] [++]
Πληθυσμός: 1.494 κάτοικοι (724 Α + 770 Θ). Μετονομασία: (Δίβρη → Πρινόφυτο) 19-7-1928, ΦΕΚ 156/1928 και (Πρινόφυτο → Λάμπεια) 30-4-1929, ΦΕΚ 164/1929. Ορεινό χωριό (802 μ.).
ΚΚΕ-ΕΑΜ, επαρχιακή καθοδήγηση: Λουπίδης Θύμιος, πρόσφυγας από τον Πύργο∙ γραμματέας αχτίδας Λαμπείας. Πουρνάρας Θανάσης από τη Γορτυνία.
ΚΚΕ-ΕΑΜ: Γαλύφας Θανάσης, σχολαρχείο∙ εργάτης στη ζαχαροπλαστική Ηλιάδη, Πάτρα∙ πολέμησε από τις τάξεις του ΔΣΠ 1002.
ΕΑΜ, ιδρυτικά στελέχη, μέλη της πρώτης καθοδήγησης: Κούλος Λάμπης, γιος δασκάλου - Ζαχαριάς Λάμπης * γυμνάσιο· έκαναν τις πρώτες επαφές μεεπαρχιακή καθοδήγηση και αντάρτικα σώματα· ο δεύτερος διώχθηκε (13-2-1946) για «απάτη»1003[14]. Νικολόπουλος Κώστας, δικολάβος∙ πολιτικός υπεύθυνος∙ «ηγετικό στέλεχος», «σημαίνον πρόσωπο». Μπίρμπας Σπύρος, α΄ πανηλειακή1004∙ γραμματέας ανταρτοδικείου∙ πρόεδρος δικαστηρίου∙ πολέμησε από τις τάξεις του ΔΣΠ. Παναγούλης Κώστας, έμπορος∙ αργότερα διαφώνησε με το ΚΚΕ και αποχώρησε. Πετρόπουλος Μήτσος (Καραλέτσης), δάσκαλος∙ υπεύθυνος Ε.Α. Τσουρούλας Νίκος, δάσκαλος∙ «δημοκρατικός άνθρωπος». Ρήγας Θεόδωρος, αγρότης. Ηλιόπουλος Κώστας Παν., αυτοκινητιστής∙ ΕΛΑΣ∙ μετείχε στη μάχη του Πύργου.
ΕΑΜ, ακολούθησαν: Δανίκας Χρύσανθος - Ελένη, ανδρόγυνο * ανεπιβεβαίωτες οι λεπτομέρειες της συμμετοχής τους. Φραγκιαδάκης Κ., γραμματέας του αγρονομείου. Ζορμπάς Πάνος, «ο ηθικότερος όλων», «ο καλύτερος»∙ αγρότης· επικεφαλής εφεδρικού ΕΛΑΣ∙
β΄αντάρτικο. Φωτεινός Ηρακλής γεν. το 1909· σχολαρχείο∙ οικοδόμος.
Παρατηρήσεις: Παράγωγη οργάνωση εξωτερικής επήρειας, γ΄ σταδίου, κοσμοπολίτικου χαρακτήρα, υψηλής διαφοροποίησης. Ένταξη: 15 [14 άρρενες] ΕΑΜ-ΕΛΑΣ.
Το πρώτο χωριό σε πληθυσμό 1.494 κάτοικοι
Ορεινή, η (Μοστενίτσα, η)1057 [+]
Πληθυσμός: 594 κάτοικοι (282 Α + 312 Θ). Μετονομασία: 19-7-1928, ΦΕΚ 156/1928. Ορεινό χωριό (778 μ.) Δήμου Λαμπείας.
ΚΚΕ-ΕΑΜ: Στεφανόπουλος Στέφανος, αγρότης. Παχόμης Χαράλαμπος, υποδηματοποιός.
ΕΑΜ: Παπασημακόπουλος Γιώργος, αυτοκινητιστής· «κεφάλι γερό». Λαμπέτης Γιώργος - Αβραμόπουλος Ντίνος· ο αδελφός του είχε σκοτωθεί στην Αλβανία * αγρότες. Κοσμόπουλος Γιώργος - Παναγιώτης του Ανδρέα του δασκάλου * αδέλφια· μαθητές γυμνασίου.
ΕΛΑΣ: Μασαλάς Πανάγος του Δήμου, επιστρατευμένος, όπως και άλλα 18 παιδιά, που οδηγήθηκαν άοπλα στη μάχη του Πύργου, όπου περιφέρονταν άσκοπα· διώχθηκε (20-1-1946) για «φθορά»1058· σκοτώθηκε από τις τάξεις του ΔΣΠ1059.
Παρατηρήσεις: Οργάνωση ασαφούς τύπου, κομμουνιστικού πυρήνα, μεικτού χαρακτήρα, μέσης διαφοροποίησης. Ένταξη: 8 ΕΑΜ-ΕΛΑΣ και ευρύτερη: «υπήρχαν κι άλλοι, κρυφοί».
Ορεινή: Πέμτο χωριό σε πληθυσμό 594 κάτοικοι
Τσίπιανα, τα Πληθυσμός: 534 κάτοικοι (274 Α + 260 Θ). Ορεινό χωριό (993 μ.) στη νότια πλαγιά της Λαμπείας.
ΕΑΜ: Κορμπάκης Νίκος του Ζώη και της Αριστούλας γεν. το 1914∙ χωροφύλακας στον Πειραιά, εγκατέλειψε τη θέση του∙ πολιτικός υπεύθυνος - Μιλτιάδης (Τζαϊλάκης), στρατιωτικός υπεύθυνος∙ στη μάχη του Πύργου μακρινά εξαδέλφια. Στρεμπέλιας Λεωνίδας του Κανέλου και της Ελένης γεν. το 1918∙ φρούραρχος∙ στενός συνεργάτης του Τζαϊλάκη - Παπανικολάου Κώστας (Μπούρλας) αγρότες∙ πληροφοριοδότες του ΕΛΑΣ. Μπελογιάννης Παύλος Λεων. γεν. το 1913∙ β΄ εξάδελφος του Νίκου Μπελογιάννη από την Αμαλιάδα∙ Εμπορική Σχολή Αθηνών∙ «διαφωτιστής»· ο πατέρας του διώχθηκε (20-1-1946) για «απάτη». Κωτσόκολος Σύριος, προχωρημένης ηλικίας∙ οικογενειάρχης∙ δημοτικό∙ αγρότης.
ΕΠΟΝ: Δούλος Ηλίας Γεωρ. (Ζήσιμος) γεν. το 1916, υπεύθυνος· διώχθηκε (17-12-1946) για «ζωοκλοπή».
ΕΛΑΣ: Κορμπάκης Χρήστος του Ζώη και της Αριστούλας γεν. το 1920∙ αδελφός του Νίκου∙ αγρότης.
Λαϊκό δικαστήριο: Ροδόπουλος Αριστοτέλης του Ζώη, γεν. το 1904, ανεπάγγελτος∙ βενιζελικός∙ πρόεδρος. Γρίβας Θανάσης Ιω., γεν. το 1912∙ βασιλόφρονας∙ «εισαγγελέας».Σπυρόπουλος Θανάσης, οικογενειάρχης∙ ταχυδρομικός υπάλληλος∙ βασιλόφρονας∙ γραμματέας. Βελισσάρης Ηλίας, προχωρημένης ηλικίας, οικογενειάρχης∙ αγρότης.
Παρατηρήσεις: Εξωγενής οργάνωση δ΄σταδίου για τη στήριξη του ΕΛΑΣ, μεικτού χαρακτήρα, χαμηλής διαφοροποίησης· ανύπαρκτη έως τη συντριβή των αμερικανικών αεροπλάνων έξω από τη Βερβενή· συμπαθούντες ειδοποιούσαν για γερμανικές κινήσεις. Ένταξη: 8 ΕΑΜ-ΕΛΑΣ.
Φολόη, η (Γιάρμενα, η)1130 [++] Πληθυσμός: 472 κάτοικοι (239 Α + 233 Θ). Μετονομασία: 19-7-1928, ΦΕΚ 156/1928. Ορεινό χωριό (640 μ.) της Φολόης.
ΕΑΜ: Μπόμπας Χρύσανθος του Αριστομένη, αγρότης· πολιτικός υπεύθυνος· διώχθηκε (9-7-1946)1131.Μουσάς Κώστας Γεωργ., αγρότης. Στασινόπουλος Σταύρος, οικοδόμος.
ΕΑΜ-αιρετό συμβούλιο τοπικής αυτοδιοίκησης, 1944: Μπόμπας Χαράλαμπος - Παπαμιχαλόπουλος Δημήτρης - Αθανασόπουλος Διαμαντής Ηλ. * αγρότες. Συκωτακόπουλος Κώστας, Γεωργ., κρεοπώλης.
ΕτΑ: Ασημακόπουλος Χρήστος Νικ., αγρότης· υπεύθυνος.
ΕΠΟΝ: Παναγοπούλου Τρισεύγενη Κωνστ., υπεύθυνη.
ΕΛΑΣ: Μπόμπας Λεωνίδας, διοικητής λόχου του 12ου Συντάγματος1132.
Λαϊκό δικαστήριο: Κοντογιάννης Νικήτας, εγγράμματος· ιδιοκτήτης παντοπωλείου· πρόεδρος.
Παρατηρήσεις: Παράγωγη οργάνωση εξωτερικής επήρειας, αγροτικού χαρακτήρα, μέσης διαφοροποίησης· παιδικά συσσίτια, με λίρες από τη βρετανική αποστολή. Ένταξη: 11 [10 άρρενες]
Πηγή:
- Μούτουλας Παντελής, «ΤΟ ΕΑΜ ΣΤΗΝ ΗΛΕΙΑ – Η ΣΥΓΚΡΟΤΗΣΗ ΤΗΣ ΛΑΪΚΗΣ ΗΓΕΜΟΝΙΑΣ (1941 – 1944)», Διδακτορική διατριβή, Αθήνα 2012.
- Οι προσθήκες στις σημειώσεις δικές μας.
Κώστας Παπαντωνόπουλος Γενάρης 2019
ΥΠΟΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
[1] Μούτουλας Παντελής, «ΤΟ ΕΑΜ ΣΤΗΝ ΗΛΕΙΑ – Η ΣΥΓΚΡΟΤΗΣΗ ΤΗΣ ΛΑΪΚΗΣ ΗΓΕΜΟΝΙΑΣ (1941 – 1944)», Διδακτορική διατριβή, Αθήνα 2012.
[2] Ο μετέπειτα παπα-Παναγής (1921–2018)
[3] Μετέπειτα και πρόεδρος του εν Αθήναις συλλόγου των απανταχού Κερτιζαίων, ο δάσκαλος Κωνσταντίνος Σπηλιόπουλος
[4] 860 Σίνος Νίκος, προφορική / Μητρώον Αντρωνίου.
[5] 861 Α.Β., Κατάλογος εκπροσώπων
[6] Κόρη του Αγγελή Φωτεινού. Τον θυμόμαστε αμυδρά. Το σπίτι του είναι απέναντι από τα Καλλιγαραίικα, αργότερα το πήρε ο Σμιρδέλης. Η Βάσω ήταν νοσοκόμα στο στρατιωτικό νοσοκομείο του ναυτικού, ΝΝΑ. Την είχαμε επισκεφθεί και στο σπίτι της στο Γαλάτσι, το 1976.
[7] Μπουλουγούρης Τσαγκάρης και πρακτικός ιατρός (καταγμάτων, δοντιών)
[8] Γκοσόλης
[9] Ο Ζαχαριάς από τα Ζαχαραίικα, ο πατέρας της θειάς Φωτούλας.
[10] ΓΑΚ Ν. Ηλείας, ΑΕΕ, Δικ. 6.3, ΑΒΕ, 83, τομ. Α, α/α 275.
[11] 883 Τουτούνης Ηλίας, γραπτή συμβολή στην έρευνα.
[12] ΓΑΚ Ν. Ηλείας, ΑΕΕ, Δικ. 6.3, ΑΒΕ, 83, τομ. Α, α/α 439.
[13] 1001 Πολυζωγόπουλος Νίκος, Παναγούλης Θοδωρής, Φωτεινός Ηρακλής, προφορικές / Τουτούνης Ηλίας, γραπτή συμβολή στην έρευνα / Α.Κ., Λουπίδης Θύμιος, Σακκάς Θανάσης, γραπτές, φακ. «Ηγετικά στελέχη» / Κούλος, «Η ίδρυση», Δίβρη, τχ. 34, σ. 12-13 / Καζάζης, Οι Γερμανοί, σ. 20-21, 42-43, 84. 1002 Είναι αξιοσημείωτο ότι δεν τον αναφέρει ο Κούλης, στον οποίο ανήκει η αφήγηση για την ίδρυση της τοπικής επιτροπής (βλ., παρακάτω).
[14] 1003 ΓΑΚ Ν. Ηλείας, ΑΕΕ, Δικ. 6.3, ΑΒΕ, 83, τομ. Β, α/α 146.
[1] Από το χωριό αυτό επιστρατεύτηκαν και πολέμησαν στα μέτωπα του 1940-41 οι εξής εικοσιδύο (22) κάτοικοι:
Τουτούνης Δημήτρης (γεν. το 1908) και Γιώργος (γεν. το 1910) του Παναγιώτη, Θεοδωρόπουλος Κώστας (γεν. το 1910) και Ανδρέας (γεν. το 1916) του Θεοδώρου, Θεοδωρόπουλος Γιάννης (γεν. το 1912) και Γιώργος (γεν. το 1913) του Λεωνίδα, Θεοδωρόπουλος Δημήτρης (γεν. το 1915) και Θεόδωρος (γεν. το 1912 ή 1913) του Κώστα, Τσιφρήκας Αντώνης (γεν. το 1904) και Κώστας (γεν. το 1913) του Χαράλαμπου, αδέλφια ανά ζευγάρι∙ επίσης, οι Τουτούνης Δημήτρης του Χαράλαμπου, γεν. το 1910, Τουτούνης Δημήτρης του Μεγακλή, γεν. το 1916, Πατρώνας Δημήτρης του Ιωάννη, γεν. το 1916, Πατρώνας Ελισαίος του Κώστα, γεν. το 1910, Παναγιωτόπουλος Παναγιώτης του Παναγιώτη, γεν. το 1912, Τσιφρήκας Κώστας Δημητ., Παναγιωτόπουλος Δημήτρης του Γεωργίου, γεν. το 1911, Παναγιωτόπουλος Δημήτρης Γεωρ. (συνωνυμία), Ντίνος Γιάννης του Γεωργίου, γεν. το 1917, Χρυσανθόπουλος Ανδρέας του Νίκου, γεν. το 1905, Σταμόπουλος Χαράλαμπος, Παπαθεοδώρου Θεόδωρος του Χρήστου, γεν. το 1910∙ σύνολο, 22 άτομα∙ ίσως και άλλοι, που δεν τους έχει διασώσει η μνήμη.
Οι επιστρατευθέντες βρίσκονταν, το 1943, σε ηλικία από 26 έως 39 ετών. Κανένας από αυτούς δεν προσχώρησε στον ΕΛΑΣ και γενικότερα, κανένας χωριανός δεν διώχθηκε από το μεταπολεμικό κράτος για συμμετοχή στο ΕΑΜ.
Ωστόσο το Κακοτάρι βρισκόταν μέσα στη ζώνη του αντάρτικου πολέμου και δεν θα του επιτρεπόταν από καμία πλευρά να μείνει παρατηρητής των εξελίξεων.
Το ζήτημα ρυθμίστηκε με τον ακόλουθο τρόπο: Η πολιτική καθοδήγηση του 2/12 Τάγματος ΕΛΑΣ συνήψε συμφωνία τιμής με τους τέσσερις δημογέροντες του χωριού, ότι οι αντάρτες θα απέφευγαν τις εμφανίσεις στο χωριό με αντάλλαγμα τον τακτικό ανεφοδιασμό τους από τους χωριανούς σε ό,τι χρειάζονταν. Φαίνεται ότι οι «προεστοί» έμειναν ικανοποιημένοι από τη ρύθμιση και δεν εκδήλωσαν δυσφορία για την παρουσία του ΕΛΑΣ στην περιοχή∙ και βέβαια, μετέδιδαν το συναίσθημα αυτό στους απλοϊκούς συγχωριανούς τους. Εξυπακούεται ότι η συμφωνία θα διαρκούσε 147, όσο παρέμεναν τα στρατεύματα κατοχής στη χώρα και θα τερματιζόταν με την απελευθέρωση.
Στον εμφύλιο, οι χωριανοί κλήθηκαν εκ των πραγμάτων να διαλέξουν μεταξύ της επίσημης εξουσίας και της αντικαθεστωτικής, την οποία εκπροσωπούσαν οι αντάρτες του ΔΣΠ. Όπως ήταν επόμενο, η στάση τους έγινε αρνητική απέναντι στους τελευταίους, ωστόσο για άλλη μια φορά αδυνατούσαν να αμφισβητήσουν την αντάρτικη εξουσία και μάλιστα την υπηρετούσαν υποχρεωτικά.
Το 1948, ο χωριανός Κώστας Βγενόπουλος, που είχε εντολή από τον ιερέα να οδηγήσει έναν αντάρτη στη Βερβενή, καθ’ οδόν τον δολοφόνησε και έσπευσε να ζητήσει προστασία από τον κρατικό στρατό.
Ο Κώστας Βγενόπουλος, τον σκότωσε στην θέση Αγραπιδιά του Αντάρτη που βρίσκεται στη δεξιά όχθη του Πηνειού ποταμού, βόρεια από το Κακοτάρι και επί της παλιάς διόδου Κακοταρίου –Τσιπιάνων- Βλασίας. Ο Κώστας Βγενόπουλος είχε το παρατσούκλι Μαμάς*2. Με την λήξη του εμφυλίου και για πολλά χρόνια, γύριζε αδέσποτος στα χωριά της Ηλείας όπου του έμεινε η παροιμία: «Σαν τον Μαμά από το Κακοτάρι».
Η ηγεσία του ΔΣΠ δυσκολεύτηκε να πιστέψει ότι επρόκειτο για ατομική πράξη και προέβη σε αντίποινα: αντάρτες απήγαν τους δημογέροντες από το χωριό και τους εκτέλεσαν *3.
Το γεγονός άνοιξε τους ασκούς του Αιόλου. Το μίσος της τοπικής κοινότητας εκδηλώθηκε συνολικά για τους αντάρτες και με αναδρομική ισχύ, χωρίς διαχωρισμό ανάμεσα στις δύο περιόδους του αντάρτικου πολέμου.
*1 Πληροφορίες: Πατρώνας, προφορικές / Μητρώον Κακοταρίου.
*2 Ηλίας Παν. Τουτούνης - Κώστας Παπαντωνόπουλος, «Γιάννης και Γιώργης Γιαννιάς. Οι σταυραετοί του Ωλενού», Εκδόσεις Κοκλάκι, Αμαλιάδα 2010.
*3 Πληροφορίες: Θεοδωρόπουλος, Πατρώνας, προφορικές.