Καταγραφή επιμέλεια Ηλίας Τουτούνης
Ανεμογαζού, λέγεται το φυσικό καλοκαιρινό φαινόμενο όπου η σκόνη (κονιορτός) μερικές φορές αιωρείται στην επιφάνεια της γης, μετά από αδύναμο άνεμο και σχηματίζει μια περιστρεφόμενη στήλη γύρω από τον εαυτόν της. Αυτό συμβαίνει κυρίως κατά τον Ιούλιο και Αύγουστο μήνα.
Βασικά είναι ένας μίνι ανεμοστρόβιλος ή επίσημα αεροδίνη, όπου είναι ένα μετεωρολογικό φαινόμενο ελάχιστης χρονικής διάρκειας. Όπως εξηγεί και το όνομά του, πρόκειται για ένα κατακόρυφο ή κεκλιμένο στροβιλισμό του αέρα, που διαρκεί από μερικά δευτερόλεπτα μέχρι λίγα λεπτά της ώρας. Αυτό το φαινόμενο έχει μια ιδιαιτερότητα ροπής διότι στο βόρειο ημισφαίριο συνήθως η φορά του ανεμοστρόβιλου πάντα είναι δεξιόστροφη, σε αντίθεση με το νότιο ημισφαίριο όπου εκεί η φορά είναι κι αυτή πάντα αριστερόστροφη.
Η παράδοση αναφέρει ότι κατά αυτό το καιρικό φαινόμενο περιστρέφονται οι Νηρηίδες και οι Νεράιδες, με σκοπό να βλάψουν τους ανθρώπους.
Οι Νηρηίδες, κατά την ελληνική μυθολογία, ήταν νύμφες, που προσωποποιούσαν τις καταστάσεις και τα χαρακτηριστικά της θάλασσας. Αυτές λατρεύονταν ως θεές της ήρεμης θάλασσας, φιλικές προς τους ανθρώπους. Οι Νηρηίδες ήσαν κόρες του Νηρέα και της Ωκεανίδας Δωρίδας και εξ’ αυτής εγγονές του Τιτάνα Ωκεανού.
Οι Νηρηίδες ήταν γύρω στις πενήντα τον αριθμό και ζούσαν στον βυθό της θάλασσας, στο παλάτι του πατέρα τους και περνούσαν τη μέρα τους κολυμπώντας και παίζοντας με δελφίνια ή καθισμένες σε χρυσούς θρόνους ή βράχους τραγουδώντας και υφαίνοντας ή στεγνώνοντας τα πλούσια και μακριά μαλλιά τους. Δεν επέτρεπαν σε καμία θνητή να παραβάλλεται με αυτές στην ομορφιά. Είχαν τη δύναμη να ταράζουν τη θάλασσα αλλά και να την ηρεμούν. Γενικά ήταν πάντοτε περιχαρείς για την αθανασία τους και συνόδευαν τα άρματα των ενάλιων θεών.
Οι παλιοί υποστηρίζουν ότι οι Νηρηίδες και οι Νεράιδες κάπου- κάπου τεκνοποιούν και τα μικρά «νεραϊδούλια» που γεννούν, τα διώχνουν από κοντά τους και αυτά θέλοντας να προξενήσουν εντύπωση, μιμούνται τους υδροστρόβιλους και ανεμοστρόβιλους, που δημιουργούν οι μανάδες τους. Αν το μικρό καταφέρει και επιβιώσει σαράντα ημέρες τότε γίνεται νεράιδα. Για να επιβιώσει όμως πρέπει μέσα στις σαράντα πρώτες ημέρες να δημιουργήσει σαράντα ανεμογαζούδες επάνω στην επιφάνεια της γης, χωρίς να τους σταυρώσουν καμιά. Άπαξ και τους σταυρώσουν έστω και μια, τότε πεθαίνουν. Όμως πριν έλθει το τέλος τους φτιάχνουν μια κωνική τρύπα μέσα στην σκόνη και τρυπώνουν μέσα σ’ αυτή και εκεί πεθαίνουν. Εκεί το πολύ μικρό σημείο που πεθαίνει η ανεμογαζού, λέγανε ότι ποτέ δεν φυτρώνει χορτάρι.
Όταν πέφτουν δηλαδή κωπάζουν οι ανεμογαζούδες, τότε οι άνθρωποι πηγαίνουν και επάνω στην σκόνη χαράζουν το σχήμα του σταυρού, για να αποδιώξουν τα κακά πνεύματα, από τον τόπο τους.
Στην τοπική παράδοση τις ανεμογαζούδες τις παρομοιάζουν σαν παιδιά από νεράιδες. Τις τρύπες που πεθαίνουν τις ονομάζουν νεραϊδοχαφτιές. Όμως αυτές οι τρύπες δεν είναι από τις ανεμογαζούδες όπως υποστηρίζουν παραδοσιακά, αλλά είναι παγίδα ενός εντόμου που την δημιουργεί μόνο του και εκεί παραμονεύει και όποιο πολύ μικρό έντομο που περνάει από εκεί πέφτει στην παγίδα, και δεν μπορεί γρήγορα να φύγει. Εκεί καραδοκεί ο κυνηγός που είναι κρυμμένο μέσα στο κάτω μέρος μέσα στην σκόνη το σκοτώνει το τρώγει.
ΔΙΑΦΟΡΕΣ ΔΟΞΑΣΙΕΣ ΚΑΙ ΠΡΟΛΗΨΕΙΣ:
-Παλιά στις χωμάτινες αυλές, στα αλώνια και στα σταφιδάλωνα κυρίως τα απογεύματα που σήκωνε μαϊστράλια οι γυναίκες τα καταβρέχανε για να μην σηκώσουνε ανεμογαζούδες, γιατί το είχανε σε κακό, για την οικογένεια και για την σοδειά. Λέγανε ότι τα απλωμένα σκουτιά στις φράχτες της αυτής εμπόδιζαν τις ανεμογαζούδες να στήσουνε στην αυλή τους και γι’ αυτό τα άπλωναν πριν το γιόμα και τα μάζευαν μετά το πέσιμο του ήλιου.
-Οι ανεμογαζούδες μετά το πέσιμο του ήλιου πήγαιναν και τρούπωναν μέσα στα νερά ρέματα, πηγάδια, βρύσες, λούμπες κ.ά. για να περάσουν την νυχτιά τους και να πάρουν δυνάμεις. Οι ανεμογαζούδες πάντα έβγαιναν ζευγαρωτές και φούντωναν η μια κοντά στην άλλη.
-Λέγανε ότι όποιος ιδεί την νύχτα με φεγγάρι ανεμογαζού, τότενες αυτός θα ζήσει εκατό χρόνους. Έτσι το καλοκαίρι με την φεγγαράδα κάθονταν έξω στα αλώνια και στις χωμάτινες αυλές μπας και ιδούν ανεμογαζού για να ζήσουν χρόνους εκατό.
-Επίσης μερικοί άνθρωποι, εκείνοι που βλέπουν τα ξωτικά και τις νεράιδες, έχουν την δυνατότητα ν’ ακούσουν την βουή της ανεμογαζούς.
Μολόγαγε ένας παλιά ότι άκουσε την βουή αλλά εξηγούσε ότι άκουγε κλάμα και παράπονο γιατί την έδιωξε η μάνα της.
-Γκαστρωμένη γυναίκα δεν έπρεπε να ιδεί ανεμογαζού, γι’ αυτό από το γιόμα και μετά μέχρι να πέσει ο ήλιος τις γκαστρωμένες δεν τις αφήναν να βγουν έξω. Αν κατά λάθος έβλεπαν ανεμογαζού τότε έβαναν το πατέρα του παιδιού που θελά γεννηθεί να φτιάξει μια τρύπα στο χώμα, ίσα με ένα κατσαρόλι και μέσα να την γιομίσει με σκόνη που πέρασε η ανεμογαζού, γιατί εκεί θελά ξανάρθει και να πέσει μέσα και να πεθάνει η ανεμογαζού για να βγει το παιδί με υγεία.
-Ακόμη λέγανε ότι όποιος βρεθεί στον κύκλο της ανεμογαζούς, μουρλαίνεται, δηλαδή χάνει τα μυαλά του. Γι’ αυτό όποιος δεν έστεκε καλά στα μυαλά τον έλεγαν «Ανεμογαζωμένο!»
-Στην Πηνεία παλιά όταν βλέπανε ανεμογαζούδες, έλεγαν ότι γύρω από την αυλή τριγυρίζουνε διάβολοι.
ΞΟΡΚΙ:
Όταν αντιλαμβάνονταν ότι πρόκειται να ιδούν ανεμογαζού στην αυλή τους έπαιρναν τη ρόκα με μαλλί την ανέμιζαν στον αέρα, έφτυναν τρεις φορές αριστερά, δεξιά και μπροστά τους και έλεγαν από μέσα τους και ένα ξόρκι:
«Μικρή κακιά νεράιδα κι ανεμογαζού, φύγε απ’ εδώ και τράβα αλλού,
εκεί που πάει κι η αδερφή σου, πάρτο τον αγέρα σου και ξεκουμπίσου!»
ΦΡΑΣΕΙΣ:
-Άει μου στον Διάβολο ανεμογαζωμένο!
-Απ’ το γιόμα τ’ Αλωνάρη βγαίνει η ανεμογαζού στο παζάρι!
-Γυρίζει σαν την ανεμογαζού!
-Η μικρή ανεμοδούρα μου ’φερε τρανή σκοτούρα!
-Σα φουντώσει η ανεμογαζού, σου φέρνει τον Διάβολο που ’ρχεται απ’ αλλού!
-Το μυαλό του ανεμογαζούζει!
