"Ζήσε Μαύρε μου..." και οχι "Ζήσε Μάη μου..."

Φωτο: Ντινόπουλος Ιωάννης- Τριφύλλι στης "Βασίλως το Ισωμα."

...Το έχω ακούσει ως ζήσε Μάη μου να φας τριφύλλι, η ζήσε Μάη μου σχέτο, η ζήσε Μάη μου να φας τριφύλλι και τον Αύγουστο σταφύλι … η ζήσε Μαύρε μου…

Σε κάθε περίπτωση , αυτός που χρησιμοποιεί αυτή τη φράση, θέλει να δηλώσει το απραγματοποίητο, την ουτοπία..Χρησιμοποιεί σωστά όμως τη φράση ; γνωρίζει πως προέκυψε αυτή και ποιά ήταν η αρχική της σημασία;
Ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή...

Στη φτωχή αγροτιά της μεταπολεμικής Ελλάδας , μέχρι και τη δεκαετία του '60, το να έχει κάποιος αγρότης ένα βόδι (βόϊδι το λέγανε) ήτανε κεφάλαιο..Με αυτό έκανε χωράφι και εξασφάλιζε το στάρι και άρα το ψωμί της χρονιάς του και έτσι ζούσε την οικογένειά του , αφού το ψωμί εθεωρείτο και συνεχίζει- ως ένα βαθμό- να θεωρείται ως το βασικό είδος διατροφής των ανθρώπων- ο ευλογημένος άρτος ημών ο επιούσιος...
Θα μου πείτε, πως μπορούσε να κάνει χωράφι με το ένα βόϊδι αφού αποτελεί το μισό του ζευγαριού...και ο ζυγός είναι φτιαγμένος για "δύο";...(ακόμη και τα ανδρόγυνα, σύζυγοι λέγονται, γιατί βρίσκονται κάτω από τον ίδιο ζυγό, και οι χωρισμένοι λέγονται διαζευγμένοι ετυμολογικά, ότι δηλαδή βγήκαν από το ζυγό...)
Εν πάσει περιπτώσει, έκαναν χωράφι σε συνεργασία με κάποιον συγγενή η κάποιον γείτονα η κάποιον "σέμπρο", άτυπο συνεταίρο δηλαδή, που είχε και αυτός ένα βόϊδι, αποτελούσαν "ζευγάρι" τα δυό μαζί , και έτσι έκαναν χωράφι και τη διαδικασία την έλεγαν και αυτή "ζευγάρι". Σήμερα "έχω ζευγάρι" σήμαινε ότι θα πάω να οργώσω τα χωράφια.
Μια βδομάδα λοιπόν ο ένας, μια βδομάδα ο άλλος και έτσι όργωναν τις μικρές λωρίδες γης, τις λαχίδες όπως τις έλεγαν (από το "λαχνίδες"), βγάζοντας τίμιους καρπούς , και αυτή τη διαδικασία την έλεγαν "δανεικαριά" από το δανείζω- δανείζομαι... Αλληλοδανείζονταν τα βόϊδια...για να κάνουν ζευγάρι.

Αλέτρι με τα παρελκόμενά του και το ζυγό, κατασκευασμένο(σε μικρογραφία) από το θείο μου τον Κώστα τον Αναγνώπουλο

Και αν κάποιος δεν είχε δικό του βόϊδι να κάνει χωράφι σε συνεργασία με κάποιον άλλον , τότε (εδώ ξεδιπλώνεται το μεγαλείο της ψυχής του Έλληνα) κάνανε "ξέλαση". Η λέξη είναι η Αρχαία Ελληνική "εξέλασις" και σημαίνει εξόρμηση.
Εξορμούσαν όλοι μαζί οι χωριανοί, οι γείτονες, τρία-τέσσερα ζευγάρια και οργώνανε τα χωράφια του τελείως φτωχού συγχωριανού τους, που δεν είχε ούτε ένα βόϊδι...
Και τώρα ερχόμαστε στο ζήσε Μαύρε μου...
Ο φτωχός λοιπόν αγρότης που είχε ένα βόϊδι (κεφάλαιο είπαμε) και δεν είχε να το ταΐσει τον Νοέμβριο και το Δεκέμβριο που έκανε βαρυχειμωνιά, το παρακαλούσε να ζήσει, να αντέξει ως το Μάιο που θα βγει το τριφύλλι, η φυσική τροφή , να φάει..και του έλεγε τη γνωστή φράση: " Ζήσε μαύρε μου να φας το Μάη τριφύλλι..." (Τα πιο πολλά βόϊδια είχαν μαύρο χρώμα.)
...."Και τον Αύγουστο σταφύλι", το έχουν δανειστεί αυθαίρετα-για ομοιοκαταληξία η ευφωνία- από το δημοτικό τραγούδι της πέρδικας .

"-Που 'σουν πέρδικα καημένη κι ήρθες το πρωί βρεγμένη.

-Ήμουνα  πέρα στα πλάγια στις δροσιές και στα χορτάρια, κι έτρωγα το Μάη τριφύλλι και τον Αύγουστο σταφύλι."

Απ' ότι άκουσα ή πρόλαβα να' δώ στα παιδικά μου χρόνια!

Ι.Ντινόπουλος

Πηγή: http://ligakaikala.blogspot.com