Το σκωπτικό τραγούδι «το πιπέρι», είναι κλέφτικο τραγούδι, αλλά λόγω της απαγγελίας του τραγουδιστή και των κινήσεων των χορευτών έχει καθιερωθεί σαν σατυρικό χορεύεται συνήθως τις Αποκριές. Όμως το τραγούδι φτιάχτηκε και τραγουδήθηκε από την λαϊκή μούσα σαν κλέφτικο, με σκωπτικό ρυθμό, χάρις στον αληθινό σκοπό που είχε κάποιο συμβάν από το οποίο αντλήθηκαν τα λόγια και οι κινήσεις των χορευτών.
Ας τα πάρουμε από την αρχή και να δούμε πως δημιουργήθηκε το τραγούδι.
Μια φορά επί Τουρκοκρατίας και κατά την περίοδο του μεγάλου κατατρεγμού της Κλεφτουριάς το 1804 – 1805, σ’ ένα μοναστήρι του Μοριά κατέφυγαν και κρύφτηκαν για να βρουν άσυλο ,ένα μικρό μπουλούκι κλεφτών της περιοχής. Οι Τούρκοι είχαν τις πληροφορίες, ότι στο εν λόγω Μοναστήρι κρύβονταν οι κλέφτες και μια μέρα αποφάσισαν να επέμβουν και να τους σκοτώσουν.
Ο ηγούμενος και οι καλόγεροι είχαν λάβει τ’ απαραίτητα μέτρα για παν ενδεχόμενο διότι γνώριζαν ότι κάποια ημέρα αργά η γρήγορα θα βρεθούν μπροστά στα τουρκικά αποσπάσματα. Γι’ αυτό τον λόγο είχαν μεταμφιέσει, τους κλέφτες σε καλόγερους, ήσαν πολύ καιρό αξύριστοι, φορούσαν κανονικά ράσα και κάτω από αυτά έκρυβαν τ’ άρματά τους. Όταν λοιπόν έφθασαν τα τουρκικά αποσπάσματα μαζεύτηκαν σ’ ένα μέρος που το χρησιμοποιούσαν για αλώνια, εκεί κάθισαν όλοι στα γόνατα και έκαναν πως με τα μέλη του σώματός των, ότι έτριβαν το πιπέρι (εννοείται το μαύρο πιπέρι που εισάγονταν σε κόκκους από το εξωτερικό). Όταν μπήκαν οι Τούρκοι στον περίβολο της μονής και ρώτησαν τον ηγούμενο για κλέφτες αυτός έκανε τον αδιάφορο, δηλαδή, ότι δεν γνωρίζει απολύτως τίποτα, αλλά ούτε είδε, ούτε και άκουσε για κλέφτες στην γύρω περιοχή.
Ο Τούρκος τσαούσης με τους στρατιώτες του, όταν είδε τους καλόγερους που κάθονταν στα γόνατα και έκαναν συντονισμένες κινήσεις προς το έδαφος, χρησιμοποιώντας πότε την κοιλιά τους, πότε την μύτη τους, πότε το σαγόνι τους και πότε τα οπίσθιά τους απόρησαν μιας και τους ήταν άγνωστο αυτό το σκηνικό. Ο ηγούμενος, είπε ότι τους έχει τιμωρήσει για ανυπακοή, για μερικές παρατυπίες και αταξίες που έκαναν στο μοναστήρι. Η τιμωρία ήταν το «παίδεμα»* ώστε να τρίβουν το πιπέρι πότε με τα γόνατα, πότε με την μύτη, με την γλώσσα, πότε με το σαγόνι και πότε με τα οπίσθια, φύσει αδύνατον να πραγματοποιηθεί μ’ αυτόν τον τρόπο η τριβή του κόκκου του πιπεριού.
Σημειωτέον ότι το πιπέρι λόγω της σκληρότητάς του τρίβονταν με τους παραδοσιακούς χερόμυλους, με στρογγυλή ή κυλινδρική πέτρα επάνω σε άλλη πλακοειδή και μέσα σε χαβάνι.
Κι όπως λέει και το τραγούδι στην αρχή έλεγε με τα γόνατα, όμως κάτω από τα ράσα τους είχαν τα τουφέκια τους έτοιμα. Μετά ο ηγούμενος τους έλεγε με τον κώλο και με την μύτη να τρίψουν το πιπέρι έτσι για να διασκεδάσει τον Τούρκο αξιωματικό. Ήσαν τόσο καλά εκπαιδευμένοι σε αυτό το θέατρο που έπαιζαν μπροστά στους Τούρκους, ώσπου αυτοί και ο τσαούσης (αστυνόμος), ξεκαρδίστηκαν από τα γέλια, με τα καμώματα των καλόγερων. Καθώς όμως παράτησαν τα όπλα τους από τα γέλια και από οικειότητα προς τους καλόγερους ο ηγούμενος είπε τραγουδώντας: «Για σ’κωθείτε παλικάρια, Μοραΐτικα λιοντάρια».
Τότε οι καλόγεροι σηκώθηκαν με μιας τράβηξαν τα γιαταγάνια τους και κατάσφαξαν τους Τούρκους χωρίς καν αυτοί να προλάβουν να φέρουν την παραμικρή αντίσταση.
Η πονηρία του ηγούμενου και η παλικαριά των κλεφτών, έγινε θρύλος και η λαϊκή μούσα, έκανε το παραδοσιακό τρίψιμο του πιπεριού ένα τραγούδι που τραγουδήθηκε και τραγουδιέται ακόμη και σήμερα. Σήμερα τραγουδιέται σαν σκωπτικό τις αποκριές και στα πανηγύρια. Οι χορευτές με τις συντονισμένες κινήσεις τους, δίνουν στους πανηγυριστές, ένα ιδιαίτερο τρόπο γλεντιού και χαράς αλλά και των ανάλογων σχολίων.
* Παίδεμα λεγόταν η τιμωρία κάποιου να πραγματοποιήσει κάποια εργασία, που ήταν αδύνατον, ή πολλή δύσκολη να την πράξει ο άνθρωπος.
ΤΟ ΠΙΠΕΡΙ ΤΩΝ ΚΑΛΟΓΕΡΩΝ
- Πως το τρίβουν το μωρέ παιδιά, πως το τρίβουν το πιπέρι
πως το τρίβουν το πιπέρι, καλογριές και καλογέροι.
- Να σας δείξω ρε αγάδες, να σας δείξω αφεντάδες,
πως το τρίβουν το πιπέρι, του δαιμόνου οι καλογέροι.
Με το κώλο τους μωρέ παιδιά, με τον κώλο τους το τρίβουν
με τον κώλο τους το τρίβουν και το ψιλοκοπανίζουν.
Με την μύτη μωρέ παιδιά με τη μύτη το φυσάνε
με τη μύτη το φυσάνε, με τη γλώσσα το λισγάνε.
Με το στη – μωρέ παιδιά, με το στήθος τους το τρίβουν
με το στήθος τους το τρίβουν και στα σκέλια τους το κρύβουν.
Για σηκωθείτε καλογέροι και αφήστε το πιπέρι,
για σηκωθείτε παλικάρια με μαχαίρια και κοντάρια.
.-.
(ΠΩΣ ΤΟ ΤΡΙΒΟΥΝ ΤΟ ΠΙΠΕΡΙ…)
Πως το τρί – μωρέ παιδιά, πως το τρίβουν το πιπέρι,
πως το τρίβουν το πιπέρι καλογριές και καλόγεροι.
Με το γόνατο μωρέ με το γόνατο το τρίβουν
με το γόνατο το τρίβουν,
καλογριές το κοσκινίζουν.
Με το κώ – μωρέ παιδιά, με τον κώλο τους το τρίβουν
με τον κώλο τους το τρίβουν,
καλογριές το κοσκινίζουν.
Με την μύ – μωρέ παιδιά, με την μύτη τους το τρίβουν
με την μύτη τους το τρίβουν,
καλογριές το κοσκινίζουν.
Με την πλά – μωρέ παιδιά, με την πλάτη τους το τρίβουν
με την πλάτη τους το τρίβουν,
καλογριές το κοσκινίζουν.
Με τ’ αφά – μωρέ παιδιά, με τ’ αφάλι τους το τρίβουν
με τ’ αφάλι τους το τρίβουν,
καλογριές το κοσκινίζουν.
Με τη μύ – μωρέ παιδιά, με τη μύτη τους το τρίβουν
με τη μύτη τους το τρίβουν,
καλογριές το κοσκινίζουν.
Με την γλώ – μωρέ παιδιά, με την γλώσσα τους το τρίβουν
με την γλώσσα τους το τρίβουν,
καλογριές το κοσκινίζουν.
Για σηκωθεί – μωρέ παιδιά, για σηκωθείτε παλικάρια
Για σηκωθείτε παλικάρια, Μοραΐτικα λιοντάρια
για σηκωθείτε παλικάρια, πάρτε Τούρκικα κεφάλια.
Κατά την απαγγελία του χορού σε κάθε κίνηση, υποχρεούνται όλοι οι χορευτές να κάνουν το ίδιο με τον αυτό ρυθμό και κατά την ανέγερση στο άκουσμα «Για σηκωθείτε…» να πετάγονται σαν ελατήρια, κραδαίνοντας τα σπαθιά τους, σήμερα κουνώντας περιστροφικά το μαντήλι τους.
Σημειωτέον ότι το τραγούδι το χορεύουν μόνο άνδρες και οι γυναίκες στέκονται όρθιες σ’ ένα άκρο και κρατούν από ένα κόσκινο η κάθε μια και ρυθμικά κάνουν ότι κοσκινίζουν το πιπέρι.
Όταν κάποιο μέλος από τους χορευτές δεν ακολουθεί τις κινήσεις, τότε ο αρχηγός του χορού, βγάζει την ζώνη του και τον χτυπάει στην πλάτη, ώστε ν’ ακολουθήσει τις κινήσεις των άλλων χορευτών.
.-.
(ΠΩΣ ΤΟ ΤΡΙΒΟΥΝ ΤΟ ΠΙΠΕΡΙ…)
Πως το τρί - βλάχα μου, κι αμάν - αμάν
πως το τρίβουν το πιπέρι,
Πως το τρίβουν το πιπέρι του διαβόλου οι καλογέροι.
Με το γόνα τους, το τρίβουν και το ψιλοκοσκινίζουν.
Με το άγκωνα,……………………………………
Με τη μύτη,……………………………………….
Με το κώλο,………………………………………..
Για σηκωθήτε παλικάρια με σπαθιά και με κοντάρια
.-.
ΤΟ ΠΙΠΕΡΙ ΤΩΝ ΚΑΛΟΓΕΡΩΝ
«Να σας δεί… μωρέ να σας δεί… να σας δείξω ’γώ κοπέλες
να σας δείξω ’γώ κοπέλες πως το τρίβουν το πιπέρι.
Πως το τρί… μωρέ πως το τρί…. πως το τρίβουν το πιπέρι
πως το τρίβουν το πιπέρι του διαβόλου οι καλογέροι.
Με το γό… μωρέ με το γό… με το γόνα τους το τρίβουν
Με το γόνα τους το τρίβουν και το ψίλοκοπανίζουν
να σας δείξ… κ.λ.π.
Με την μύ… μωρέ με την μύ… με την μύτη τους το τρίβουν
και το ψίλοκοπανίζουν.
(οι στίχοι επαναλαμβάνονται άπασες τις στροφές)
Με τη γλώσ… μωρέ με τη γλώσ… με την γλώσσα τους το τρίβουν
και το ψίλοκοπανίζουν.
Με το κού… μωρέ με το κού… με το κούτελο το τρίβουν
και το ψίλοκοπανίζουν
Με το σαγόνι… κ.λ.π
Με την κοιλιά… κ.λ.π.
Με τον κώλο… κ.λ.π
(Σημειωτέον ότι στην απαγγελία εκάστου μέλους κλίνουν στο έδαφος όλα τα μέλη του χορού και εγγίζουν το έδαφος με ρυθμό).
(Συλλογή Ηλίας Τουτούνης)
Απολαύεστε τον Γιάννη Μαρινόπουλο με τα «παιδιά του» να χορεύει, με το δικό του τρόπο, το τραγούδι «Πως το τρίβουν το πιπέρι...».
Τραγουδάει η Αλέκα Φραγκούλη και ο Ανδρέας Κωνσταντινόπουλος με το Κλαρίνο του Παναγιώτη Πλακιά.