Με απόλυτη επιτυχία πραγματοποιήθηκε το συνέδριο για την Ιστορία και τον Πολιτισμό της Ηλείας στις 10- 12 Σεπτεμβρίου 2010. Το παρόν δήλωσαν οι 26 από τους 27 συνέδρους και παρουσίασαν τις εργασίες τους την Παρασκευή και το Σάββατο. Απών ήταν για προσωπικούς λόγους ο καθηγητής Φιλοσοφίας στο Πανεπιστήμιο Πατρών κος Δελλής Ιωάννης. Στο συνέδριο αυτό παρέστησαν επιστήμονες από διάφορα μέρη και πανεπιστήμια. Στη Δίβρη συγκεντρώθηκαν: ο Μητροπολίτης Ηλείας, Ιστορικοί, Αρχαιολόγοι, Θεολόγοι, Οικονομολόγοι Καθηγητές πανεπιστημίου, εκπαιδευτικοί από Πρωτοβάθμια και Δευτεροβάθμια εκπαίδευση, σχολικοί σύμβουλοι, φοιτήτρια και ανέπτυξαν τις πολύ διαφωτιστικές έρευνές τους.
Δεν είναι η πρώτη φορά που ο κος Σωτήρης Σωτηρόπουλος, πρόεδρος του Πνευματικού Κέντρου Δίβρης, διοργανώνει ανάλογη εκδήλωση. Στο παρόν συνέδριο κατάφερε να αποσπάσει πολλά θέματα για την ορεινή Ηλεία. Έντονο ενδιαφέρον παρουσίασαν τα πορίσματα της μελέτης για την ανάλυση της αρχιτεκτονικής της Αγίας Τριάδας της Δίβρης, ένα μεσαιωνικό μνημείο που χρονολογείται το 14ο αιώνα. Για πρώτη φορά μελετάται σε βάθος ο περίφημος ναός της ορεινής Ηλείας από τον γνωστό αρχαιολόγο κο Αθανασούλη Δημήτριο που έβγαλε στην επιφάνεια άγνωστα στοιχεία αλλά και συμπληρώνεται η ανακοίνωση με βαρυσήμαντες επισημάνσεις για την τοιχογραφία από το λόγιο Συμεών μοναχό Νεζερίτη. Ο κος Πανίτσας Κωνσταντίνος ανέλυσε τα κοινωνικά και οικονομικά χαρακτηριστικά στην ορεινή Ηλεία, ειδικά στη Δίβρη, κατά την περίοδο της Β’ βενετοκρατίας. Η κα Καραντζά Βασιλική, φιλόλογος, επικεντρώθηκε σε βασικά βιογραφικά στοιχεία προσωπικοτήτων του Ηλειακού χώρου με καταγωγή από τη Δίβρη στην ανακοίνωση, «Εκ Λαμπείας Ηλείας ορμώμενοι». Αξίζει να αναφέρουμε, ότι είναι η πρώτη φορά που αναφέρεται ο Ηλείος Θρύλος Πάτρης, μέσα από την κριτική στο έργο του για το δημοτικό τραγούδι. Το λαμπρό αυτό μυαλό, απέδειξε την ευφυΐα του σε μικρή ηλικία όπου έγραψε το ώριμο και πρωτότυπο πόνημα, για μία πιο επιστημονική προσέγγιση στη λαογραφία των δημοτικών ασμάτων.
Η Ηλεία καυχιέται για μία τέτοια προσωπικότητα που ανέδειξε αλλά και που έχασε νωρίς. Στην ηλικία των 30 χρόνων έφυγε από κοντά μας. Η ανακοίνωση του κου Γκότση Κωνσταντίνου, ιστορικού, προκάλεσε συγκίνηση και στους συνέδρους και επισκέπτες αλλά και στα μέλη της οικογένειάς του που παρευρέθηκαν ύστερα από πρόσκληση.
Η ανακοίνωση με θέμα τους Ευρωπαίους και Αμερικανούς ιεραπόστολους (μισσιονάρους) στην ορεινή Ηλεία του 19ου αιώνα από τον κο Γρηγόριο Αλέξανδρο, ιστορικό ερευνητή, απέσπασε θετικά σχόλια από τους λοιπούς συνέδρους. Ο ερευνητής παρουσίασε χάρτες από την πορεία γνωστών μισσιονάρων στην Πελοπόννησο, οι οποίοι από τα ταξίδια τους δεν παρέλειπαν την επίσκεψη σε ορεινά χωριά όπου εκεί συνομιλούσαν με χωρικούς και ιερείς με σκοπό να προωθήσουν το δικό τους δόγμα. Στους χάρτες φαίνονται οι διαδρομές που ακολουθήθηκαν από κάθε ξένο ιεραπόστολο στην περιοδεία του. Ενδιαφέρον στοιχείο είναι ότι όλες οι αποστολές απέτυχαν παταγωδώς. Τα κέντρα των μισσιονάρων που ιδρύθηκαν σε πόλεις κωμοπόλεις της Πελοποννήσου δεν είχαν μακρά διάρκεια και έκλεισαν ύστερα από μερικά χρόνια.
Ο κος Νικολάου Γεώργιος, καθηγητής Ιστορίας, μελέτησε το ενδιαφέρον αρχειακό υλικό από επιστολές με αιτήματα Γαστουναίων και Επτανησίων για δημιουργία οικισμού στην Κυλλήνη και Διβριωτών για εγκατάσταση στον κάμπο της Ηλείας, τη δεκαετία 1830 με 1840. Οι ιστορικές αυτές πηγές επιβεβαιώνουν ότι, οι Διβριώτες τον 19ο αιώνα κατέβηκαν νοτιότερα με σκοπό την εξεύρεση εργασίας ως έμποροι και εργάτες και δημιούργησαν και δικούς τους οικισμούς σε περιοχές του κάμπου.
Ο κος Σωτηρόπουλος Σωτήρης, ιατρός και διοργανωτής, δεν παρέλειψε να μας θυμίσει την σημαντική και καθοριστική συμβολή της Δίβρης στην Επανάσταση του 1821.
Κριτική προσέγγιση επιχειρείται και στην περίπτωση του Διβριώτη Τάση Καζάζη, μέσα από το έργο του «Οι Γερμανοί στην Ηλεία». Η κα Τρίκη Ειρήνη από το Πανεπιστήμιο Πατρών με αισθητική προσέγγιση ανέδειξε, χαρακτηριστικά της προσωπικότητας του Ηλείου πολιτικού, του οποίου η συμβολή στην τοπική ιστορία την περίοδο του πολέμου, γεμίζει ένα μεγάλο κενό που υπάρχει με την πλήρη απουσία βιβλιογραφίας. Ο κος Φωτόπουλος Αθανάσιος χαρακτηριστικά αναφέρει ότι αν δεν ήταν πολιτικός, θα ήταν σίγουρα ένας λαμπρός επιστήμονας.
Η εργασία με θέμα «Δημοτικό Σχολείο Λαμπείας 1835- 1847» ήταν ευχάριστη και άκρως ενδιαφέρουσα για τους Διβριώτες που πέρασαν κάποτε από αυτές τις αίθουσες. Ο κος Τσούχλης Γρηγόρης, εκπαιδευτικός και υποψήφιος διδάκτωρ, ανέλυσε τις επιστολές δασκάλων του σχολείου, που ζητούσαν επανειλημμένως την πληρωμή των δεδουλευμένων για τη διδασκαλία από το Δήμο και διαβάζονται αυτούσια τα παράπονα που εγγράφως αποστέλλονται και στο υπουργείο. Καταφαίνεται μέσα από τις επιστολές η μεροληψία στη μισθοδοσία των δασκάλων και η αδιαφορία από τους Διβριώτες για την καταβολή των ορισμένων χρημάτων στον εκπαιδευτικό.
Επίσης, αναφέρονται ιστορικά στοιχεία για το σχολείο, όπως το ζήτημα της στέγασης και του εξοπλισμού του κτιρίου. Αξίζει να αναφέρουμε ότι, το Δημοτικό Σχολείο Λαμπείας είναι από τα αρχαιότερα στην Ελλάδα και η διάσωση του αρχειακού υλικού μέχρι και τώρα, αποτελεί φαινόμενο για τα δεδομένα της επαρχίας. Δε θα μπορούσε, λοιπόν, να απουσιάζει από το συνέδριο μια τέτοια εργασία μέσα από την οποία διαφαίνεται η κοινωνική κατάσταση των Διβριωτών τον 19ο αιώνα.
Τις ανακοινώσεις κλείνει ο πρόεδρος της Επιτροπής, κος Φωτόπουλος Αθανάσιος, παρουσιάζοντας δικά του ευρήματα από τη μελέτη του φιλολογικού ημερολογίου, «Αυγή» Πύργου (1933- 1936). Ο καθηγητής δίνει με σύντομες αναφορές, το ιστορικό πλαίσιο της Ηλείας την περίοδο αυτή και τονίζει ότι δεν εμφανίζονται τέτοιου είδους συλλογές στον τόπο, όπως γίνεται σε άλλες περιοχές. Στον Πύργο ξεκινά να εμφανίζεται αυτή η ενδιαφέρουσα συλλογή από ποικίλα κείμενα, λαογραφικά και ιστορικά, αλλά δε θα διαρκέσει για πολύ. Η έκδοση είναι επιμελημένη, το περιεχόμενο προσεγμένο, η καλλιτεχνική επιμέλεια αξιοσημείωτη.
Μερικές από τις ενδιαφέρουσες ανακοινώσεις που αναφέρθηκαν παραπάνω, αλλά από όλες βγήκαν συμπεράσματα που θα αξιοποιηθούν από άλλους επιστήμονες, που θα επιθυμήσουν να αφιερώσουν χρόνο, για τη μελέτη και ανάδειξη του πολιτισμού και της ιστορίας της Ηλείας.
Το συνέδριο κλείνει την Κυριακή 12 Σεπτεμβρίου με παρακολούθηση λειτουργίας στην Άνω Μονή Χρυσοπηγής Δίβρης, με περίπατο στη φύση, με γεύμα στη συνέχεια στη μονή. Ελπίζουμε και στη συνέχεια τέτοιων εκδηλώσεων στον τόπο μας.
