Με αφορμή τις ραγδαίες εξελίξεις όσον αφορά τα νέα οικονομικά δεδομένα που αντιμετωπίζουμε καθημερινά και επιζητούμε διάφορες εναλλακτικές λύσεις για να ανταπεξέλθουμε αυτής της σκληρής πραγματικότητας που διανύουμε, θέλουμε να σας αναπτύξουμε τις σκέψεις μας και να προβάλλουμε προτάσεις προς την Δημοτική Αρχή του Δήμου Ήλιδας.
Ο δήμος Ήλιδας χαρακτηρίζεται καθαρά αγροτικός και κτηνοτροφικός. Οι καλλιέργειες των αγροτικών προϊόντων και η εγχώρια παραγωγή λοιπών προϊόντων, λόγω των ευτελών τιμών που καθημερινά υποχωρούν, εμείς οι δημότες του δήμου Ήλιδος δεν πρέπει ν' επαναπαυθούμε έχοντας θέσει τους εαυτούς μας εκτός πραγματικότητας, αναμένοντας «το μάνα εξ' ουρανού». Είμαστε υποχρεωμένοι ν' αναζητήσουμε θαρραλέες μελλοντικές και εναλλακτικές προτάσεις που θα δώσουν άμεσες λύσεις, στο σοβαρότατο οικονομικό πρόβλημα, που έχει ανακύψει τον τελευταίο καιρό.
Ο δήμος μας νομίζω ότι ανοίγοντας την φαρέτρα του, έχει την δυνατότητα να αντεπιτεθεί κατά της οικονομικής ύφεσης και να θεμελιώσει στερεές βάσεις για την ανάπτυξη και το μέλλον του τόπου μας. Ο άξονας ανάπτυξης, πολιτισμού και τουρισμού, μπορεί να δώσει τεράστια ανοδική ώθηση στην φθίνουσα πλέον πορεία της τοπικής οικονομίας μας. Η πρότασή μας παρόλο που είναι μία, περιβάλλεται από πολλές παράπλευρες εναλλακτικές και αναπτυξιακές λύσεις.
Από την αρχαιότητα γνωρίζουμε ότι στην Αρχαία Εφύρα λειτουργούσαν εργαστήρια φαρμάκων με κύρια βάση τα βότανα της περιοχής μας. Να δούμε λίγο στα βάθη των αιώνων πως χαρακτήριζαν την Εφύρα οι αρχαίοι ημών πρόγονοι.
Η Εφύρα ήταν ξακουστή κατά την αρχαιότητα για τους περίφημους φαρμακευτές της. Στην πόλη αυτή και ιδίως στην ευρύτερη περιοχή του λεκανοπεδίου της σημερινής Πηνείας, στην Κάπελη και στις όχθες του ποταμού Σελληέντος (νυν Λαγανέϊκο) και Πηνειού (νυν Αγραπιδοχωρίτικο ή Καλφαίϊκο ή ακόμη και Ξενιέϊκο), φύτρωναν κάθε λογής βότανα, που τα χρησιμοποιούσαν οι εκάστοτε μάντεις της Ηλειακής Πύλου, για να πραγματοποιούν τους εξορκισμούς τους. Στην περιοχή αυτή κατά την αρχαιότητα κατέφθαναν αρκετοί άνθρωποι από διάφορα μέρη της Μεσογείου, για να προμηθευτούν κάθε βότανο που παραγόταν στα εύφορα λιβάδια της. Και δεν πρέπει να θεωρηθεί υπερβολή πως στην Εφύρα υπήρχε μια πρωτόγονη βιοτεχνία φαρμάκων. Τα βότανά της, και τα παρασκευάσματα αυτών, επειδή σκότωναν κι ανθρώπους, λέγονταν και ανδροφόνα.
Το ότι επισκέπτονταν την Εφύρα κι από μακρινά μέρη για φαρμακερά βότανα, το αναφέρει πρώτος ο Όμηρος (Οδυσ. Α' 254-268) με το στόμα της θεάς Αθηνάς, πως πήγε δηλαδή εκεί ο Οδυσσέας και ζήτησε, για ν' αλείψει τα βέλη του, θανατερό βοτάνι από τον Ίλον που ήταν γιος του Μέρμερου κι εγγονός του Φέρητα και θεμελιωτής της θεσσαλικής πόλης Φεραί. Αλλά δεν του έδωσε, γιατί φοβόταν τους θεούς:
Εξ' Εφύρης ανιόντα παρ' 'Ιλου Μαρμερίδαο
οίχετο γαρ και κείσε θοής επί νηός Οδυσσεύς
φάρμακον ανδροφόνον διζήμενος, όφρα οι είη
ιούς χρίεσθαι χαλκήρεας, αλλ' ο μεν ου οι δώκειν,
επεί 'ρα θεούς νεμεσίζετο αιέν εόντας.
Αλλά κι ο Τηλέμαχος, όταν πήγαινε στην Πύλο και την Σπάρτη για να μάθει νέα για τον χαμένου πατέρα του, οι μνηστήρες του είπαν με κάποια ανησυχία.
(Ομήρ Οδ. Β' 345-346).
Εξ Εφύρης ανιόντα παρ' Ιλου Μαρμερίδαο
ηέ και εις Εφύρην εθέλειν, πίειραν άρουραν
ελθείν, οφρ' ενθεν θυμοφθόρα φάρμακ' ενείκη.
Ο Θεόφραστος, επίσης στα κατοπινά χρόνια μας πληροφορεί πως υπήρχαν βότανα στην Εφύρα και την γειτονική Πύλο που είχαν μεγάλες θεραπευτικές ιδιότητες. Όπως είδαμε, η Εφύρα βρισκόταν κοντά στον ποταμό Σελλήεντα.
(Ιλ. Β΄ 668 & Ο΄ 531).
Ωστόσο, πολλοί νόμισαν ότι επρόκειτο για την Εφύρα της Θεσπρωτίας, γιατί κι εκεί υπάρχει ποταμός Σελλήεντας και οι κάτοικοι εκεί ονομάζονταν Σελλοί. Οι αρχαίοι, στηριζόμενοι στον Απολλόδωρο, πίστευαν πως ο Όμηρος εδώ μιλάει για την Εφύρα της Θεσπρωτίας κι όχι της Ήλιδος. Ο Στράβωνας όμως, που εξέτασε προσεχτικά αυτή την περίπτωση, μας βεβαιώνει πως δεν υπάρχει ποταμός στην Θεσπρωτία, με τ' όνομα Σελλήεις και πως ο Όμηρος εννοεί την Εφύρα της Ήλιδος. Την ίδια θέση παίρνει κι ο Δημήτριος Σκήψιος.
Στραβ. Η΄ 3,6).
Στην Ήλιδα (Ο΄ 518) βλέπουμε πώς ο Πολυδάμας σκότωσε τον Κυλλήνιο Ώτο, τον σύντροφο του Φυλείδη κι αρχηγό των μεγαλόψυχων Επειών. Η διήγηση συνεχίζεται με ονόματα ηρώων της περιοχής, χωρίς να γίνεται μνεία για τη Θεσπρωτία, όταν λέει πως το θώρακα, που φορούσε ο Φυλείδης του τον είχε δώσει ο Φυλέας από την Εφύρα που βρισκόταν στον ποταμό Σελλήεντα, ενώ στο Φυλέα τον είχε χαρίσει ο ηγεμόνας της Εφύρας Ευφήτης. Εδώ ο Φυλέας είναι ο γιος του Αυγεία, ενώ η Εφύρα η πόλη της Ήλιδος.
Ο Στράβωνας γράφει για την Εφύρα της Θεσσαλίας «... διό και Κραννωνίους εκάλουν πρότερον Εφύρους». Η πόλη αυτή είχε γνωρίσει μεγάλη ακμή στην αρχαιότητα, ενώ ήταν προϊστορική κι είχε πάρει τ' όνομα Κραννών από τον ηγεμόνα της Κραννώνα που σκοτώθηκε εκεί.
(Αγροκώστα και Σδράκα, «Η Θεσσαλία του Ιάσονος», σελ 18).
Επίσης, υπήρχε πόλη με το ίδιο όνομα στη χώρα των Περραιβών και στην Αιτωλία.
Στην Ηλειακή Εφύρα έζησε η Αγαμήδη, η μεγαλύτερη κόρη του Αυγεία που ήταν ξακουστή μάγισσα κι είχε παντρευτεί το Μούλιο, θαυμάσιο μαχητή, όπως μας πληροφορεί ο Όμηρος. Από την Ηλιάδα, μαθαίνουμε πως ήταν ξανθιά κι ήξερε όλα τα φάρμακα της γης.
...θυγάτρ' είχε ξανθήν Αγαμήδην
η τόσα φάρμακα η δη όσα τρέφει ευρεία χθων.
Ο Ρωμαίος μυθογράφος Υγίνος γράφει πως η Αγαμήδη είχε αποχτήσει με τον Ποσειδώνα τρία παιδιά, το Βήλο, τον Άκτορα και το Δίχτυ. Ο βουκολικός ποιητής Θεόκριτος, στο ειδύλλιό του «Φαρμακεύτριαι», την αναφέρει με τ' όνομα Περιμήδη και μας πληροφορεί πως τα βότανα της ξανθιάς αυτής γυναίκας ήταν φοβερά.
Η Εφύρα, όπως φαίνεται, ήταν στην αρχαιότητα ένας μοναδικός τόπος για κάθε λογής μάγια αλλά και φίλτρα, αφού δίπλα της βρισκόταν κι η Πύλος με τους ξακουστούς μάντεις της. Στις δύο αυτές πόλεις -καθώς και στο Ασκληπιείο της Κυλλήνης- έφθαναν άνθρωποι, κυρίως ασθενείς ή και συγγενείς αυτών, για να προμηθευτούν τ' ανάλογα βότανα, ή να ρωτήσουν τους μάντεις και να πράξουν ότι αυτοί τους προστάξουν. Στην Εφύρα πήγαιναν ακόμα κι υγιείς, όπως ο Τηλέμαχος.
Πάρα πολλοί άνθρωποι, εκείνη την εποχή, έβλεπαν τα βότανα, όπως και τα κάθε λογής μάγια και ξόρκια σα μοναδική σανίδα σωτηρίας.
Ο Ηρακλής, όταν είχε κατέβει στην Ήλιδα, άρπαξε από την Εφύρα την Αστυόχη ή Αστυόχεια που ήταν κόρη του βασιλιά Φύλαντα, αφού προηγουμένως είχε καταστρέψει αρκετές πόλεις θεογεννητόρων ανθρώπων. Η Αστυόχεια απόχτησε ένα παιδί, τον ξακουστό κονταρομάχο Τληπτόλεμο που σκότωσε στον πόλεμο της Τροίας ο Σαρπηδόνας, αρχηγός των Λυκίων
(Ομ. Ιλ. Ε΄ 670).
Ο Τληπτόλεμος, όταν ήταν ακόμα νέος, σκότωσε άθελά του, το θείο του Λυκίμνιο από την Εφύρα, έναν σεβαστό άνθρωπο, απόγονο του θεού Άρη και, για ν' αποφύγει την τιμωρία, ναυάγησε πολλά καράβια κι έπειτα από πολλές περιπέτειες έφθασε στη Ρόδο.
Ο Στράβωνας κι ο Βυζάντιος μας βεβαιώνουν πως πάνω στη θέση της Ομηρικής Εφύρας χτίστηκε η Οινόη (Βοινώα, όπως συνήθιζαν να τη λένε) που τ' όνομά της μας πληροφορεί για την ύπαρξη μεγάλων εκτάσεων από αμπέλια στην περιοχή. Στα πανάρχαια χρόνια, η Εφύρα αποτελούσε δικό της ξεχωριστό κράτος με ηγεμόνες τον Ευφήτη, το θαυμάσιο κονταρομάχο Μούλιο, το Λυκίμνο κ.ά. Αργότερα, ενώθηκε στο σκήπτρο των Επειών - Ηλείων και μόλις έπαψε να υπάρχει ως πόλη, την αντικατέστησε με το παραπάνω η Οινόη που είναι αρκαδικής προέλευσης τοπωνύμιο. Απείχε από την Ήλιδα, όπως γράφει ο Στράβωνας, 120 Στάδια. Πότε όμως η Οινόη έπαψε να υπάρχει ως πόλη, δε γνωρίζουμε. Ο Στράβωνας δεν γράφει τίποτα, πράγμα που σημαίνει ότι στα χρόνια του δε θα υπήρχε ή θα ήταν μια ασήμαντη κωμόπολη.
(Μπούτσικας Δ. Ανδρέας, «Αρχαία Ήλις», εκδόσεις Βιβλιοπανόραμα, (σελ. 223-227), Αμαλιάδα 2002).
ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ
Προτείνουμε στην νυν Δημοτική αρχή, με την βοήθεια έγκριτων επιστημόνων όπως, αρχαιολόγων, μηχανικών, γεωπόνων, βοτανολόγων, ιατρών και ειδικών επιστημόνων με παρεμφερείς ειδικότητες σ' αυτό τον τομέα, σε συνεργασία με την Περιφέρεια, με το Υπουργείο Πολιτισμού και Αγροτικής Ανάπτυξης, να προγραμματίσουν, να σχεδιάσουν, να μελετήσουν και ν' αναγείρουν στην περιοχή της Εφύρας, ένα Μουσειακό Συγκρότημα, Εργαστήριο - Παρασκευαστήριο, Παραδοσιακών Φαρμάκων από ντόπια βότανα, τα οποία φύονταν και όσα ευδοκιμούν ακόμη και σήμερα στον Δήμο Ήλιδας. Επίσης μπορεί ν' αναγερθεί ένα κτίριο και να λειτουργήσει πρωτότυπο Τμήμα Ανώτατης Εκπαίδευσης με αντικείμενο την παραδοσιακή και σύγχρονη Βοτανολογία και Βοτανοθεραπεία.
Ακόμη μπορούμε να επιδιώξουμε να κατασκευασθεί και ένα Συνεδριακό - Εκθεσιακό Κέντρο Πρακτικής Ιατρικής και Βοτανολογίας (π.χ. κτίριο Ανόβερου), και να θεσπιστεί ένας θεσμός με αντικείμενο την απονομή ετήσιου Παγκόσμιου Βραβείου Βοτανολογίας, σε αριστούχους βοτανολόγους ή ερευνητές αυτού του κλάδου.
Στις παραμέτρους αυτής της σκέψης, ο αγροτικός κλάδος του δήμου μας, έχει τις δυνατότητες ν' αναζητήσει αξιοπρεπείς εναλλακτικές λύσεις πράσινης ανάπτυξης και ν' ασχοληθεί επίσημα και εντατικά σε επιστημονική βάση, με την βιολογική καλλιέργεια όλων των ντόπιων βοτάνων, αφεψημάτων και άλλων παρεμφερή ειδών που θα δώσουν άμεσες απεριόριστες και προσοδοφόρες λύσεις στον χρόνιο μαρασμό της περιοχής μας. Επίσης δύναται συν το χρόνο, η ανάπτυξη να δρασκελίσει τις βλέψεις μας και ν' αναπτυχθούν καταλύματα φοιτητών, ξενοδοχειακές μονάδες, καταστήματα εστίασης, πώλησης τοπικών βοτάνων και τουριστικών ειδών.
Νομίζω ότι ο δήμος μας θ' αποκτήσει, παγκόσμια εμβέλεια, λόγω του ότι δεν υπάρχει, ανά τον κόσμο, άλλο εργαστήριο με αυτό το αντικείμενο. Οι αρχαίοι πρόγονοι πριν δυο χιλιάδες χρόνια και πλέον, έχουν θέσει τις σωστές βάσεις για ανάπτυξη του τόπου μας. Εμείς, ως πολίτες της Ήλιδας, δεν πρέπει ν' αδρανήσουμε, είναι μια μεγάλη ευκαιρία και πρέπει να την αξιοποιήσουμε καθώς αρμόζει. Οι Ευρωπαίοι εταίροι μας, που έχουν συλήσει τις αρχαιότητες μας, με περίσσιο καμάρι, εκθέτουν στον τόπο τους, την δική μας πολιτιστική κληρονομιά και αποκομίζουν τεράστια κέρδη, εκμεταλλευόμενοι την αδράνεια, αλλά και την αναποφασιστικότητά μας.
Εμείς που διακατέχουμε την ιστορία, τους πατέρες της Ιατρικής, την παράδοση και τον πρόσφορο τόπο, καλούμαστε να πράξουμε αναλόγως και όλοι μαζί με μια κοινή προσπάθεια να ξαναδώσουμε την παλιά αίγλη στην Αρχαία Εφύρα, στην ιατρική ιστορία και συνάμα στην αιμορραγούσα οικονομία μας.
Αν θέσουμε αυτούς τους στόχους και καταφέρουμε και πραγματοποιήσουμε αυτές τις σκέψεις, νομίζω, και αυτή είναι η ταπεινή μου γνώμη, η Ήλιδα θα γνωρίσει μεγάλες δόξες και η ανάπτυξη της θα είναι ραγδαία. Ευελπιστούμε ότι η πρωτοτυπία και η φήμη του θα ξεπεράσουν τα σύνορα της πατρίδος μας και θα ακολουθήσει μια διεθνή αναγνώριση και μια τεράστια επισκεψιμότητα.
Ο Δήμος Ήλιδας και εμείς οι απλοί πολίτες, θα νοιώθαμε μια τεράστια ικανοποίηση διότι σε χαλεπούς καιρούς, πράξαμε κάτι το πρωτόγνωρο και ξεχωριστό, για ν' αναδείξουμε και να βοηθήσουμε τον τόπο.
Στο επόμενο άρθρο μου θα δημοσιεύσω τα ντόπια βότανα που χρησιμοποιούνται ακόμη και σήμερα στην πρακτική βοτανοθεραπεία.
Ευχαριστώ πολύ.
Αμαλιάδα 5/01/11
Τουτούνης Ηλίας