Τσίπιανα

ΤSIPIANA, ΤΣΙΠΙΑΝΑ

^{ΝΙΚΟΣ Γ. ΠΑΠΑΝΙΚΟΛΑΟΥ «ΑΚΡΩΡΕΙΟΣ»}

^{Δυστυχώς, δεν αξιώθηκα να γνωρίσω από κοντά αλλά από τα κείμενα του τον ξεχωριστό πατριώτη μας Νίκο Παπανικολάου, που είχε σαν τίτλο τιμής το «Ακρώρειος».}

^{Γεννήθηκε στα Τσίπιανα και από μικρό παιδί, ορφανός και αυτοδίδακτος, έκανε σκοπό της ζωής του να μελετήσει τα αρχαιολογικά μνημεία και σπήλαια του τόπου μας.}

^{Κατάφερε, παρά τις στερήσεις του, να συγκεντρώσει σπάνια βιβλία και στοιχεία για αυτή την ξεχασμένη γωνιά της πατρίδας μας. Δεν δίστασε να «αντιπαρατεθεί» με επιστήμονες και εγκυκλοπαίδειες προκειμένου, να διορθώσει και αναδείξει την ιστορία μας, αφού την μελέτησε όσο κανείς άλλος.}

^{Δεν κατάφερε να δει να αναδύονται οι θαμμένες πόλεις του Θραυστού, Αλίου, Ευπαγίου και Οπούντος.}

^{Από εδώ δεν θα σταματήσουμε να υπενθυμίζουμε ότι έχουμε χρέος να προβάλλουμε το έργο του και να τιμήσουμε την σκυτάλη που μας παρέδωσε.}

^{Κώστας Παπαντωνόπουλος}

^{ΤΑ ΤΣΙΠΙΑΝΑ}

^{Tου Νίκου Παπανικολάου «Ακρώρειου» Από τα Τσίπιανα}

^{Τα Τσίπιανα ανήκαν μέχρι του 1912 στο Δήμο Λαμπείας (6' Τάξης) και το 1889 είχαν πληθυσμό 427 κατοίκους, το 1928443, το 1961 437,333 το 1971 και 365το 1981. Έχουν έκταση 25 τ. χιλ., μέσοσταθμικό υψόμετρο1.000 μ. στους πρόποδες του όρους Ερύμανθου και των Λαμπειαίων ορέων. Το έδαφός τους είναι ορεινό και καλύπτεται: 2.000 στρέμματα από καλλιεργούμενες εκτάσεις, 15.200 στρέμματα από βοσκότοπους, 7.300 στρέμματα από δασώδεις εκτάσεις και 600 στρέμματα από σπίτια, δρόμους, βράχια, νερά Κ.ά.}

^{Η περιοχή των Τσιπιάνων έχει χαρακτηριστεί ως σπηλαιογενής λόγω των πολλών σπηλαίων και βαραθροσπηλαίων της. Περίφημο είναι το θέατρο - σπήλαιον Άγιος Μαρκιανός ή κατά παραφθορά Αμαρκιανός που διερεύνησε η σπηλαιολόγος Άννα Πετροχείλου τον Σεπτέμβριο του 1971. Το σπήλαιον είναι ηλικίας 500.000 ετών περίπου, έχει διαστάσεις 80Χ50 μέτρα, ύψος 15 μέτρα, με αψιδωτό θόλο. Σταλακτίτες επί επαλλήλων σειρών προσδίδουν μίαν ιδιαίτερη εικόνα στο σπήλαιο το οποίο πιθανότατα χρησιμοποιήθηκε ως τόπος λατρείας κατά τους προχριστιανικούς και πρωτοχριστιανικούς χρόνους. Ο φυσικός χώρος προσφέρεται για θεατρικές παραστάσεις, συναυλίες κ.λπ.}

^{Η Μυθολογία είναι στενά συνδεδεμένη με τα ανωτέρω σπήλαια, με τους Κενταύρους της Φολόης τους οποί¬ους εξόντωσε ο Ηρακλής και με τον Ερυμάνθιο Κάπρο.}

^{Η περιοχή παρουσιάζει μεγάλο ενδιαφέρον από πλευράς αρχαιολογικής σημασίας καταλοίπων του παρελθόντος. Ατυχώς όμως παραμένει αναξιοποίητος λόγω ελλείψεως οδικού δικτύου. Πρώτος την επισκέφθηκε το1830 ο Γάλλος αρχαιολόγος Πεϊτιέ και αργότερα ο Γερμανός αρχαιολόγος Κούρτιος. Δυτικά του χωριού σε υψόμετρο 1500 περίπου μέτρων, υψώνεται παρά την αριστερή όχθη του ποταμού Πηνειού, ο λόφος Λιθαράκι επί του οποίου ευρέθησαν από αρχαιολόγου ς θραύσματα αγγείων (όστρακα) προϊστορικών χρόνων, τα οποία ανήκουν σε δοχεία οικιακής χρήσης των αρχών της 2ης χιλιετηρίδας Π.Χ. καθώς και πυρήνες πυριτόλιθου από τον οποίον κατασκευάζονταν εργαλεία και όπλα. Οι ενδείξεις αυτές πείθουν περί της ύπαρξης συνοικισμού προϊστορικών χρόνων επί του εν λόγω λόφου. Άλλωστε και η σημαίνουσα γεωγραφική θέση τούτου παρά τον ρουν του ποταμού Πηνειού σε σημείο ελέγxoυ της διεξόδου της ορεινής Αχαϊας προς το οροπέδιο της Φολόης, συνηγορεί υπέρ μιας τέτοιας εγκατάστασης.}

^{Από γεωλογική άποψη η περιοχή πιθανότατα εμφανίσθηκε κατά την πρώτη περίοδο του κενοζωϊκού αιώνα, όπως δείχνουν τα άφθονα θαλάσσια όστρακα. Στην περιοχή την πρώτη θέση κατέχει ο τιτανόλιθος, σε ορισμένα μέρη ο πώρινος λίθος, ελάχιστα δε στις όχθες του Πηνειού υπάρχουν κροκαλοπαγή πετρώματα. Χαμηλότερα, παρά την όχθη του ποταμού, στη θέση «Λουτρό», σώζεται τμήμα τοίχου μεγάλου αρχαίου κτηρίου. Στη θέση αυτή ανακαλύφθηκε τυχαίως μία αρχαία νεκρόπολη με κιβωτιόσχημους τάφους. Στη δεξιά όχθη του Πηνειού, έναντι του υψώματος «Λιθαράκια», στο ύψωμα «Παληοχώρι», σώζονται τα τμήματα τοίχων που ανήκουν σε οχυρωματικούς περιβόλους και σε κτήρια ιστορικών χρόνων.}

^{Στις 10-10-1971 επισκέφθηκε την περιοχή η Έφορος αρχαιοτήτων Αρχαίας Ολυμπίας Δώρα Καράγιωργα με συνεργείο αρχαιολόγων, Με αυτοψία διαπιστώθηκε η ύπαρξη προϊστορικών, ιστορικών, κλασικών, ελληνιστικών, βυζαντινών και μεσαιωνικών συνοικισμών. Διαπιστώσεις έκανε, μετά από επίσκεψή του στην περιοχή στις 23 Ιουνίου 1974 και ο διευθυντής της γερμανικής αρχαιολογικής υπηρεσίας και διευθυντής των ανασκαφών αρχαίας Ολυμπίας, αρχαιολόγος Αλφρέδος Μάλβιτς.}

^{Στην περιοχή έχει βρεθεί - και ατυχώς θραυσθεί από τους κατοίκους - πιθάρι αρκετά μεγάλο με αποτεφρωμένα οστά, απόδειξη της καύσης των νεκρών της προϊστορικής εποχής. Δύο «νεκροπόλεις» μεγάλων διαστάσεων έφεραν στο φως το άροτρο και η γεωργική σκαπάνη. Μία Α. του Πηνειού ποταμού στην τοποθεσία Λουτρό και η άλλη Δ. του παραπάνω ποταμού στην τοποθεσία Άγιος Νικόλαος. Οι τάφοι είναι κιβωτιόσχημοι.}

^{Τείχη, πιθανόν κυκλώπεια, υπάρχουν στην κορυφή του όρους Μισοβούνι, που όμως κανείς από τους αρχαιολόγους δεν επισκέφθηκε λόγω του απροσίτου του εδάφους. Επίσης, κυκλώπεια τείχη υπάρχουν και στην τοποθεσία Παλαιοχώριο. Στην άκρη του χωριού υπάρχει σήμερα τρισχιλιετής άγρια δρυς (πουρνάρι), κατά τους ειδικούς, που φέρει το όνομα «πετρίτης» και που ήταν παλαιότερα εκκλησία του Αποστόλου Πέτρου.}

^{Δυστυχώς, επειδή δεν έχει διασωθεί το σχετικό χωρίο του Παυσανία, δεν είναι δυνατό να προσδιορίσουμε τους συνοικισμούς της περιοχής και που βρίσκονταν οι 4 ονομαστές πόλεις της Ακρωρείας (ορεινής Ήλιδος), Ευπάγιο, Άλιο, Θραυστό και Οπούντα. Ο ακριβής προσδιορισμός θα γίνει μετά από ανασκαψές σε κάθε χώρο ξεχωριστά.}

^{Στρατηγική σημασία ελέγχου του ρου του ποταμού Πηνειού έχει και το ύψωμα του Κάστρου στη θέση Διπόταμα, όπου τα σωζόμενα ερείπια είναι Μεσαιωνικά και αναφέρονται από τη λαϊκή παράδοση ως το «Κάστρο της Ωρηάς» ή «Κάστρο της Οχιάς». Στην κορυφή σώζεται ο βόρειος γωνιαίος πύργος και πλησίον του ερείπια καμαροσκεπούς κτηρίου με πύλη προς τα βορειοανατολικά. Ερείπια οικιών διακρίνονται στη δυτική πλευρά του Κάστρου προς το μέ¬ρος του Σκιαδοβουνίου. Η αρχαιολόγος Καράγιωργα αξιολόγησε τη μεσαιωνική πόλη του Κάστρου της Ωρηάς να έχει κτιστεί στα ερείπια προγενέστερης πόλης. Στην εν λόγω θέση υπάρχουν πάνω από 1.000 οικήματα, πολλά από τα οποία έχουν ύψος 2 μέτρων και άνω. Αν λάβουμε υπ' όψιν μας την καταγραφή των φρουρίων του Μοριά από τον Στέφανο Mάγγvo, το 1467, όπου αναφέρεται στο Κάστρο των σιπιάνων με την ένδειξη R/OVΝΑΝDΙ /ZIRIANA δηλ. ερειπωμένο Κάστρο Τσιπιάνων, θα πρέπει το κάστρο να είναι προγενέστερης εποχής, δηλ. βυζαντινής, Κατάλοιπα τούτου είναι ερείπια 24 εκκλησιών που φέρουν ονόματα Ορθοδόξων αγίων.}

^{Κατά τους χρόνους της Τουρκοκρατίας η περιοχή Τσιπιάνων πλήρωνε φόρους υποτέλειας στους Τουρκαλβανούς του Λάλα και του Κακοταρίου, Τα Τσίπιανα συμμετείχαν στη Μεγάλη Ελληνική Επανάσταση του 1821 στην οποία διακρίθηκαν οι:}

^{Γεώργιος Ροδόπουλος του Ρόδη στον οποίο απονεμήθηκε από το ελεύθερο Ελληνικό Κράτος στις 25 Απριλίου 1844, αργυρούν αριστείον για τις υπέρ της ανεξαρτησίας εκδουλεύσεις του. Ο ανωτέρω σύστησε δικότου στρατιωτικό σώμα με τριάντα στρατιώτες τους οποίους μισθοδοτούσε με δικά του χρήματα, Πολέμησε κάτω από τις διαταγές διαφόρων Οπλαρχηγών σε πολλές μάχες (Πούσι, Πατρών, Αθηνών και σε όλη την Ηλεία) (Αρχείο Αγωνιστών 1821 - Εθνική Βιβλιοθήκη).}

^{Χρυσανθάκης Κουρμπάκης Αυτός έχων υπό τις οδηγίες του είκοσι στρατιώτες, έλαβε μέρος στις μάχες της Πολίτζας, Πούσι, Πατρών, Μεσολογγίου, Αθήνας και κατά του Ιμπραήμ στην Ηλεία. Έδειξε παραδειγματική γενναιότητα κατά τον Αγώνα και πολλές φορές διακιν¬δύνευσε (Αρχείο Αγωνιστών 1821 - Εθνική Βιβλιοθήκη).}

^{Θεόδωρος Ντίνος Έλαβε μέρος στις μάχες Πουσίου, Πατρών και σ' όλες στην Ηλεία. Διακρίθηκε ως άρι¬στος στρατιώτης (Αρχείο Αγωνιστών 1821 - Εθνική Βιβλιοθήκη) .}

​