Normal 0 false false false MicrosoftInternetExplorer4
Ένα απομεσήμερο του περασμένου Αυγούστου, στην πλατεία μας στο Αντρώνι παρουσιάστηκε μια ζυγιά (κομπανία) από περιφερόμενους λαϊκούς οργανοπαίχτες με τις πίπιζες και το ταβούλι τους. Οι τουρκόγυφτοι, με το σκοπό του καραμουζιέρη, το μπάσο του ζουρνά και το βάρεμα του νταουλιέρη ξεσήκωσαν τους Αντρωναίους, οι οποίοι τα τελευταία χρόνια έχουν στερηθεί τη ζωντανή μουσική, μιας και από τον τόπο έχουν εκλείψει τα όργανα.
Κάποτε στην πλατεία μας μεσουρανούσαν οι μουσικοί μας. Κάθε μέρα γινόταν νταβαντούρι με το κλαρίνο του Λύσανδρου και το βιολί του Βασιλάκη. Μόνο σε περίοδο πένθους επικρατούσε πλήρης σιγή και ούτε για πρόβες οι μουσικοί δεν κούρδιζαν τα όργανα.
Περισσότερα βίντεο για τα μέλη μας εδώ
{google}-2222363518070326407&hl=en{/google}
Τον περασμένο λοιπόν Αύγουστο, δε χρειάστηκε να βαρέσουν πολύ οι κουμπάροι (ρομά) τα νταούλια τους, έως ότου στηθεί ο χορός και το γλέντι. Άρχισε ο Κωτσαρίκος με το Βάιο, μπήκε ο Τζίμης με την Τασία και ακολούθησαν και άλλοι.
Normal 0 false false false MicrosoftInternetExplorer4
Normal 0 false false false MicrosoftInternetExplorer4
Από μικρός θυμάμαι ότι τους γύφτους, καθώς και όλους τους ξένους στο χωριό μας, τους υποδέχονταν και τους προσέγγιζαν με σεβασμό, φιλικότητα και καλοσύνη. Αυτό συνέβαινε, παρά το γεγονός ότι «οι κουμπάροι» διατηρούσαν με τον κόσμο των μπαλαμών περιστασιακές και πολύ σπάνιες «παρτίδες». Προσωπικά έτρεφα και συνεχίζω να τρέφω απέναντί τους ιδιαίτερη συμπάθεια. Κάτι με συνέδεε και με έφερνε κοντά στους αδύναμους. Με μάγευε η ανεμελιά, η απλότητα, το δέσιμο αλλά και η αλληλουποστήριξή τους. Διατηρούσα πολλές φιλίες με τσιγγάνους που κατοικούσαν στα παράλια του Ιονίου και στη Σαλαμίνα, ενώ δεν ήταν λίγες οι φορές που είχα επισκεφτεί τα τσαντίρια και τα σπίτια τους.
Μια από τις πολλές δουλειές και τα επαγγέλματα που προσπάθησα να ασκήσω ήταν και αυτή του επιχειρηματία σε ένα αναψυκτήριο. Ονομαζόταν «Μελτέμι» και ήταν στην περιοχή Παλούκια Σαλαμίνας κατά τη δεκαετία του ‘90. Σε κάποιο ουζερί όπου σύχναζα, δούλευε ένα τσιγγανάκι ο Παναγιώτης, 16-17 χρόνων, σβέλτος και πολύ ικανός ως γκαρσόνι. Γνωριστήκαμε, τον συμπάθησα και τον ρώτησα εάν ήθελε να δουλέψει για εμένα, αφού μάλιστα προηγουμένως θα του δίπλωνα τα τρία χιλιάρικα μισθό που έπαιρνε στο ουζερί. Του προσέφερα λοιπόν τα διπλά και ήλθε ως υπάλληλος στο μαγαζί μου. Ο Παναγιώτης μπορούσε σχεδόν μόνος του να ελέγχει όλο το μαγαζί, στο οποίο ο κόσμος ξεπερνούσε τα 500 άτομα όταν αυτό ήταν γεμάτο. Ωστόσο, οι ντόπιοι Αρβανίτες έδειξαν όλο το αφόρητο «μεγαλείο» του ρατσισμού τους, μιας και δεν ήθελαν να τους σερβίρει ένας τσιγγάνος (που σημειωτέον ήταν πεντακάθαρος, πολύ πρόθυμος και με μπόλικο χιούμορ). Το ίδιο συνέβαινε και με τα βορειοηπειρωτάκια που δούλευαν στο μαγαζί. Δεν υποχώρησα από τις αξίες μου, προτιμώντας να χάσω τους ρατσιστές από πελάτες 
και στο τέλος να πάρω «των οματιών μου», να ρίξω «μαύρη πέτρα» και να μην ξαναγυρίσω σ’ αυτόν τον τόπο...
Στον τομέα της λαϊκής μας παράδοσης οι τσιγγάνοι ανέκαθεν διαδραμάτιζαν και εξακολουθούν έως και σήμερα να διαδραματίζουν σπουδαίο ρόλο, ενώ εμείς και ο κόσμος μας τους συμπεριφέρεται με σκληρότητα και απανθρωπιά. Οι πατεράδες και οι παππούδες μας παντρεύτηκαν και γλέντησαν με τα γύφτικα ταβούλια, χρησιμοποίησαν τα καλάθια και κάθησαν στις καρέκλες που πλέξανε, έφαγαν από τα κουτάλια και τα σκεύη που γάνωσαν οι καλανζίδες γύφτοι, δούλεψαν τα γεωργικά εργαλεία που έφτιαξαν στο καμίνι με το σφυρί και το αμώνι. Δεν πρόλαβαν, δεν γνώριζαν και άλλωστε ούτε εμείς δεν φροντίσαμε να τους δείξουμε πώς να αλλάξουν δουλειά, ζωή και συνήθειες.
Εδώ και μερικές δεκαετίες οι παλιοί τεχνίτες και γυρολόγοι εγκατέλειψαν την ελληνική ύπαιθρο και συνωστίζονται στις άκρες των μεγαλουπόλεων μέσα σε άθλιους καταυλισμούς. Στα πλαίσια ενός εχθρικού κόσμου που τους περιβάλλει, παλεύουν για την επιβίωση με τα λιγοστά μεροκάματα πείνας, μέσω του μικρεμπορίου, των δικαιολογημένων μικροπαρανομιών και της επαιτίας. Εμείς τους εγκαταλείψαμε ολοκληρωτικά στη μοίρα τους και τους επιδείξαμε εχθρότητα, κλείνοντας τις πόρτες σ’ αυτούς που ήταν τόσο κοντά μας, αγκαλιάζοντας ωστόσο άλλους που απεύχομαι να γίνουν «φίδια κολοβά στον κόρφο μας».
Η Δημοτική μας Παράδοση
Στοιχεία κ
αι γραπτές πηγές για τη μουσική παράδοση της Ορεινής Ηλείας κατά τη περίοδο της τουρκοκρατίας δεν διαθέτουμε. Μόνο η βυζαντινή μουσική διδάσκεται στις επονομαζόμενες «μεγάλες του Γένους σχολές». Στα δύσβατα ορεινά χωριά μας η δημοτική μουσική αποτελούσε ένα άριστο μέσο διασκέδασης, επικοινωνίας, ενημέρωσης, ανταλλαγής μηνυμάτων και αναγγελίας της χαρμόσυνης είδησης για τα κατορθώματα των ραγιάδων. Μέσω της δημοτικής μουσικής και του δημοτικού τραγουδιού οι άνθρωποι καρτερούσαν, πάντρευαν, συντρόφευαν και ξεπροβόδιζαν τα αγαπημένα τους πρόσωπα με τους ήχους της ζυγιάς και του καλαμένιου τζουρλά, που αντιλαλούσαν στα ψηλά βουνά, τα δάση, τα σκιερά φαράγγια και τα ποτάμια. Ενώνονταν με τα στοιχεία της φύσης ο πόθος και ο έρωτας, η πίκρα και ο θρήνος , ο καημός και ο στοχασμός, το νανούρισμα και το κλάμα, ο θυμός, η αγάπη και η αντρειοσύνη.
Στα τέλη του 19ου αιώνα έκανε την εμφάνισή του ένα νέο όργανο προερχόμενο από τη Δύση, το κλαρίνο. Αρχικά συνιστούσε όργανο των πλουσίων, ενώ αντίστοιχα τα όργανα των φτωχών ήταν η ζυγιά και η πίπιζα. Στον «αγώνα επικράτησης» μεταξύ τζουρλά και κλαρίνου επικράτησε το κλαρίνο με συνοδεία το λαούτο. Την πίπιζα με τον χαρακτηριστικό οξύ ήχο και το βαρύγδουπο χτύπημα του ταβουλιού υιοθέτησαν οι φίλοι μας οι τσιγγάνοι. Ας είναι καλά που διατήρησαν αυτά τα όργανα για να μπορούν ακόμα και σήμερα να διατηρούν ζωντανή στη μνήμη μας την ιστορία της δημοτικής μουσικής.
Το ταβούλι
Ο βασιλιάς των οργάνων, το ταβούλι, όπως το ονομάζουμε εμείς ή αλλιώς νταούλι, νταβούλι, παβούλι,τούμπανο στην ηπειρωτική Ελλάδα, τουμπανέλι, τουμπί ή τουμπάκι στα νησιά, είναι ένα αρχαίο κρουστό όργανο. Μαζί με το ντζουρλά ή ζουρνά αποτελούν μια μικρή ορχήστρα, τη λεγόμενη «ζυγιά».
Το ταβο
ύλι αποτελείται από έναν ξύλινο κυλίνδρο 20 έως 50 εκατοστά πλάτος και διάμετρο έως ένα μέτρο (ανάλογα με την επιθυμία του ταβουλιέρη). Κατασκευάζεται από δύο ή περισσότερα λεπτά ξύλινα φύλλα οξιάς ή καρυδιάς, μουλιασμένα για μερικές μέρες στο νερό, που με τη βοήθεια της φωτιάς παίρνει κυλινδρικό σχήμα.
Στα ανοίγματα του κυλίνδρου τοποθετούνται τα απαραίτητα επεξεργασμένα δέρματα (ένα λεπτό και ένα πιο χοντρό για διαφορετικό ήχο) από γάιδαρο, λύκο ή τράγο, τα οποία συγκρατούνται από δύο ξύλινα ή μεταλλικά στεφάνια. Τα στεφάνια τεντώνονται το ένα με το άλλο με τη βοήθεια ενός σχοινιού, ενώ με ένα δεύτερο σχοινί σφίγγει ή χαλαρώνει το πρώτο (σxoινί). Με τον τρόπο αυτό επιτυγχάνεται το κούρδισμα του οργάνου. Το ταβούλι παίζεται με τα δύο ξύλινα ταβουλόξυλα, την βίτσα (λεπτή βέργα από λυγαριά) για τους ψιλούς ήχους και τον κόπανο για τους χοντρούς.
Ο τζουρλάς
Στο Αντρώνι και στην Ορεινή Ηλεία συναντούμε τρία μεγέθη του οργάνου που είναι ο τζουρλάς, η πίπιζα και η καραμούτζα.
Ο τζουρλάς ή φλογέρα κατασκευαζόταν από καλάμι. Είχε μήκος 20 εκατοστά και οι τρύπες ανοίγονταν με κοπίδι ή καίγονταν με πυρακτωμένο μέταλλο.
Η πίπιζα κατασκευαζόταν από ξερό ξύλο καρυδιάς και διέθετε μήκος 30-35 εκατοστά, ενώ η καραμούζα από ξερό ξύλο οξιάς και το αντίστοιχο μήκος της ήταν 60 εκατοστά περίπου.
{google}1603408577696314616&hl=en{/google}
Περισσότερα βίντεο για τα μέλη μας εδώ
Σχετικές παροιμίες
Εκεί που κρεμάγαν οι καπεταναίοι τ'άρματα κρεμάν οι γύφτοι τα ταβούλια.
Τ' α
γγειά γινήκαν θυμιατά και τα σκατά λιβάνι. Οι βλάχοι γίναν δήμαρχοι κι οι γύφτοι καπετάνιοι.
Βρήκε ο γύφτος τη γενιά του και αναγάλλιασε η καρδιά του
Μάθαν ότι γαμιόμαστε, πλακώσανε κι οι γύφτοι. (χιουμοριστική, σκωπτική)
Οι γύφτοι τα μαλώματα για πανηγύρια τά 'χου.
Στείλε στους γύφτους να βρεις προζύμι.
Ο κουφός και ο κλανιάρης πάνε δίπλα στα ταβούλια;
Το ντέφι κι’ η Αποκριά είναι του πούστη η χαρά.
Εκφράσεις
Καμαρώνει σαν γύφτικο σκεπάρνι.
Κρυώνει σαν γύφτος
Κάτι τρέχει στα γύφτικα
Αλλά γύφτικα ...
Βαράτε βιολητζήδες
Κ. Παπαντωνόπουλος Φλεβάρης 2009
Πηγές συνδέσεις:
http://www.stekichania.gr/Photos/Photos/High/Karavani4.pdf
...
γραμμένο απο ΜΑΡΙΑ-ΚΛΕΟΠΑΤΡΑ , Ιούνιος 20, 2009
