Μες στου Κουμάνι στην μέση, φτάνει αγάς με φέσι
και δυο τρεις τζοχαντζαραίοι, ούλοι τους καβαλαραίοι.
Και γυρεύουνε τον Καρκούλια, που χορεύει με ταβούλια
κι ο Ντίνος καημένε Μήτσο κι ο Ντίνος δεν προσκυνάει,
κι ο Ντίνος δεν προσκυνάει, μήτε το χορό του χαλάει.
Να σου και καημένε Μήτσο και ο Αγγελάκης ο Νιώτης
και ο Χρόνης ο Λινάρδος, και ο Κότζης ο Πανάγος,
που ήσαντε παλικαράδες, φτάσανε με τους γκραδες.
Τρογύρω γύρω γυροφέρνουν τον αγά τον μπερδεύουν
τρέμει ο αγάς πισωπατάει και στο Λάλα πισωγυρνάει.
Καταγραφή Ηλίας Τουτούνης (Γεώργιος Μπενέτσης Κυριακή 16 Ιουλίου 1978)
Το τι κακό μωρέ, που γίνηκε τούτο το καλοκαίρι,
Μπραΐμης ν’ εκίνησε μ’ ούλο του τ’ ασκέρι.
Πάτησε χώρες μωρέ και βουνά, χωριά και βιλαέτια.
Κι’ ούλα τον προσκύνησαν, κι ούλα τον προσκυνάνε.
μον’ δυο χωριά περήφανα, προσκύνημα δεν παίρνουν,
τ’ Αντρώνι και το Κούμανι, της Κάπελης οι πόρτες.
’Κείνα δεν προσκυνήσανε, προσκύνημα δεν ξαίρουν.
Και του Μπραΐμη του κακοφάνηκε, δεν το ’λπιζε ο μαύρος.
Στέλνει ν’ ασκέρι δυνατό, φτούνο τον Ντελή Αχμέτη
Να κάψει το μαύρο Κούμανι, να γδύσει και τ’ Αντρώνι.
Ο σκοπός του τραγουδιού έχει ως εξής:
Το τι κακό, μωρέ, το τι κακό, το τι κακό που γίνηκε, μωρέ που γίνηκε, τούτο το κα μωρέ τουτό τα, τουτό το καλοκαίρι.
Μου το είχε τραγουδήσει ο Παναγιώτης Ευσταθόπουλος ή Πανάκος από το χωριό Καλό Παιδί του δήμου Πηνείας στις 2 Ιουνίου 1995.
Το τραγούδι αυτό δημοσιεύεται για πρώτη φορά εδώ: www.antroni.gr στην Τετάρτη, 17 Ιουνίου 2009
Της Αντιγόνης από το Αντρώνι
Άιντε! Που ’σαι κουμπάρε Σαπουτζή, κουμπάρε μου Γιωργάκη.
Σύρε στα πέρα τα χωριά, Κούμανι κι’ Αντρώνι
και πες της καπετάνισσας, και πες στην Αντιγόνη.
Ν’ αλλάξει και να στολιστεί, τ’ άρματα να ζώσει…
Το τραγούδι αυτό δημοσιεύεται για πρώτη φορά εδώ: www.antroni.gr την Κυριακή, 19 Δεκέμβριος 2010
«Εκλαμπρότατε Γενικέ Αρχηγέ!
Ερχόμενος προ ημερών εδώ εις Έκοβες, εσύναξα εν γένει όλα τα άρματα του τμήματος τούτου, και αμέσως έστειλα τον αδελφόν μου Κ. Δημητράκην με όλον το σώμα και απέρασεν εις Πέραν μεριάν και αυτός μεν ευρίσκεται εις μοναστηράκι και Βελιμάχι με ολίγους, το δε στράτευμα στέκει εις Νεμούταν και Λάλα έως Κούμανη παρατηρών τα κινήματα του εχθρού. Οι εχθροί αφού ελεηλάτησαν και κατεπυρπόλησαν την Αγουλινίτζαν και τα κάτω χωριά του Φαναρίου επέρασαν τον Αλφειόν και ήλθον καίοντες και λεηλατούντες τα χωρία της Γούβας Γαστούνης, και έφθασαν έως την Ώλεναν, εκεί αιχμαλώτισαν έως εξήντα ψυχάς γυναικόπεδα, απ' εκεί ήλθαν έως Χελιδόνι, και μη ευρόντες τινα υπέστρεψαν και υπήγον εις Πύργον, και αφού ηφάνισαν και αυτόν και τα πέριξ χωρία, σήμερον με γράφουν από Λάλα οι καπεταναίοι μου, ότι μέρος της καβελαρίας τραβά δια Γαστούνην, από ένα αλβανόν λαβωμένον οπού έπιασαν εις ένα χωρίον της Γαστούνης ζώντα, επληροφορήθησαν, ότι το κίνημα του εχθρού αποβλέπει δια το Μισολόγγι να κάμη την έφοδον, ο αδελφός μου Κ. Δημητράκης με γράφει σήμερον, ότι συνεσωματώθησαν υπέρ τους οκτακοσίους στρατιώτας εκεί, και ότι ηκούσθησαν και με τους καπελήσιους και έχουν τας αναγκαίας βάρδιας, ομοίως και αυτοί έχουν καλά ωχυρωμένας τασ αναγκαίας θέσεις, με γράφει προς τούτοις, ότι ερρέθη λόγος αδέσποτος, πως οι εχθροί έκαμαν απόβασιν....................................ότι νέα έχετε από αυτού από Αρκαδίαν, Μεσσήνιον κόλπον, Φανάρι και Ναύπλιον ιδεάσετέ μου δια ρέγουλάν μου».
Νοεμβρίου 15, από Βιζίτζη 1825
ο αδελφός
Κανέλος Δεληγιάννης
ΚΟΥΜΑΝΙ ΚΑΙ ΑΝΤΡΩΝΙ ΤΡΑΓΟΥΔΙ
Φεζού μωρέ – Φεζούλ- αγάς εκίνησε,
μες στου Κούμανι να πάει και κανένα δεν ρωτάει
κι μά- μωρέ κι μάνα του, του έλεγε,
κι η μάνα του, του έλεγε κι η μάνα του λέει:
-Φέζο μην πας, Φέζο μην πας στου Κούμανι,
γιε μ’ στ’ Αντρώνι μην σκαλώσεις, Φέζο μου θα μετανιώσεις.
Κι ο Φέ- μωρέ κι Φέζος δεν τ’ αγροίκησε,
τι του έλεγε η σουλτάνα, η καημένη του η μάνα.
Στου Κού- μωρέ στο Κούμανι εδιάηκε,
στου Κουμάνι εδιάηκε, στ’ Αντρώνι να περάσει.
Κι εκεί μωρέ κι εκεί καρτέρι του ’χανε
κι εκεί καρτέρι του ’χανε, δυο τρεις οι Κουμαναίοι,
ο Τζα- μωρέ ο γέρο Τζακρι – Τζακριλής
κι εφτούνοι οι Βερβιταίοι που ’σαντε καπεταναίοι.
Το τραγούδι αυτό δημοσιεύεται για πρώτη φορά εδώ στις 2 Αυγούστου 2019 http://www.antroni.gr/index.php/kentriki-selida/8-frontpage/1626-diagonismos-dimotikou-tragoudiou-sto-koumani-ileias