 |
| Η γραφή είναι της διδασκάλισσας Ελένης Νικολετοπούλου |
"Σγαρλίζοντας" κάποια παλιά έγγραφα από αρχεία του Δημοτικού Σχολείου Αντρωνίου, διαπιστώσαμε ότι σχεδόν όλοι οι παλιοί διδάσκαλοι του περασμένου αιώνα το όνομα Χρίστος, το έγραφαν με ι (γιώτα) και περισπωμένη φυσικά, π.χ. Χρίστος Νικολετόπουλος, Χρίστος Μπαντούνας (Πλίθας) κλπ. Αντίθετα στα αρχεία των μητρώων (κοντά στην επανάσταση) παρατηρούμε ότι γράφεται με η (ήτα) και περισπωμένη (μακρόν προ βραχέως). Επειδή με την ορθογραφία δεν τα πάμε και πολύ καλά, ψάξαμε λίγο το παραπάνω θέμα για να μην βγουν πάλι οι εξυπνάκηδες με τις λεξικο-γραμματικές παρατηρήσεις τους όπως με την λέξη «κρεμάγανε» που γράψαμε εδώ. Το όνομα Χρήστος είναι πολύ σπάνιο και στο χωριό μας ακόμη περισσότερο (μετριούνται στα δάκτυλα). Η έρευνα που έκανε ο Χάρης Φουνταλής, σε δείγμα 100.000 περίπου ατόμων το όνομα Χρήστος έρχεται στην 6η θέση σε απόσταση από τον 5ο και στην 17η στην γενική κατάταξη (μαζί με τα γυναικεία ονόματα).
Σύμφωνα με όσα βρήκαμε πρόκειται για δύο διαφορετικά ονόματα Χρίστος και Χρήστος, για δύο ομόηχες λέξεις, που, συχνά, συγχέονται. Το σωστό είναι Χρίστος αλλά δεν θα αλάξουμε τώρα τα (χρηστά) ήθη και έθιμα διότι Χρήστος λεγόταν ο παππούς, ο προππάπος, ο προπροπάπος και Χρήστο θα πούμε τα εγγόνια.
Ο Kώστας Θηβαίος γράφει:
«Το όνομα Χρίστος παράγεται από το χριστός (< κεχρισμένος < ο φέρων το χρίσμα < αρχ. ελλ. ρήμα: χρίω). Χρησιμοποιήθηκε ως επιθετικός προσδιορισμός της λέξης Ιησούς (Ιησούς Χριστός). Αρχικά, η λέξη “χριστός” προσδιόριζε οτιδήποτε έχει επαλειφθεί με μύρο ή αλοιφή και χρησιμοποιήθηκε για να μεταφραστεί η εβραϊκή λέξη masiha< Μεσσίας (: μτφ χριστός, ο αλειμμένος με ειδικό έλαιο, που προέβλεπε ο εβραϊκός νόμος για τους ιερείς). Έτσι η ελληνοεβραϊκή φράση Ιησούς Χριστός δηλώνει τον κεχρισμένο από το Θεό, τον Σωτήρα (πβ. Ιωάνν. 1,41: ευρήκαμεν τον Μεσσίαν, ό εστίν ερμηνευόμενον τον Χριστόν). Η λ. Ιησούς προέρχεται από την εβραϊκή Yesuah και είναι συντετμημένη μορφή του Yehosuah (μτφ: ο Γιαχβέ είναι σωτηρία). Το όνομα Χρίστος είναι η φυσική κατάληξη της λ. Χριστός (με αναβιβασμό τόνου)
Η ελληνική λέξη Χριστός (: αλειμμένος) είναι η πιο δημοφιλής λέξη στον πλανήτη, επειδή ονομάστηκε έτσι ο ιδρυτής της Χριστιανικής θρησκείας (< Cristo, Christ, Crist, Христос, Kristu…)
Η γραφή Χρήστος παράγεται από το ρήμα "χρή” και προσδιορίζει αυτόν που ζει με τους πρέποντες κανόνες, τον ηθικό (π.χ. “τα χρηστά ήθη”)».
Η έρευνα που έκανε ο Χάρης Φουνταλής, σε δείγμα 100.000 περίπου ατόμων το όνομα Χρήστος έρχεται στην 6η θέση σε απόσταση από τον 5ο και στην 17η στην γενική κατάταξη (μαζί με τα γυναικεία ονόματα).
Ο μεγάλος ποιητής μας Κ. Π. Καβάφης δίνει την παρακάτω δική του εξήγηση σε ένα από τα λίγα πεζογραφήματά του:
«Kατ’ αυτάς έγραψα προς τον φίλον μου Xρίστον καλούμενον διά τινα υπόθεσιν μεταξύ μας, ο δε καλός μου φίλος εμπιστευτικώς εν υστερογράφω, μοι εγνωστοποίησεν ότι το Xρήστος γράφεται με η και όχι με ι, και ότι γράφων τις αυτό φωράται αγράμματος. Eγώ, χωρίς να συμμερίζωμαι πολύ την γνώμην του φίλου μου, ή μάλλον την γνώμην των δασκάλων του (διότι η γνώμη είναι δασκαλική και ο φίλος μου δάσκαλος δεν είναι), ότι δηλαδή η αγραμματωσύνη ή μη των νέων Eλλήνων έγκειται εις μερικά ιώτα ή ήτα, απαντώ δημοσία εις αυτόν και εις πάντα άλλον έχοντα αυτήν την γνώμην.
H διεθνής αύτη πλάνη, η λεγομένη ορθογραφία, είναι βεβαίως λείψανον της πάλαι αλλοίας προφοράς των λέξεων, ήτις εν τη παρόδω των αιώνων μετεβλήθη και μεταβάλλεται, διότι η γλώσσα, η υπό οργάνων παραγομένη και δι’ οργάνων εκφερομένη, είναι τι οργανικόν και υπόκειται και αύτη εις την των πάντων ροήν, κατά τον νόμον όνπερ ο Δημόκριτος διετύπωσεν.
Διά να εύρωμεν λοιπόν την αμφισβητουμένην ορθογραφίαν μιας λέξεως πρέπει, κατά τους γλωσσολόγους, να γνωρίζωμεν την ιστορίαν της λέξεως «Xρίστος».
Aνέκαθεν η ελληνική γλώσσα συνηθίζει να παράγη κύρια ονόματα εξ επιθέτων οξυτόνων παραβιάζουσα αυτά· οίον Ξάνθος εκ του ξανθός, Γράνικος εκ του γρανικός, Kυριάκος εκ του Kυριακός ―το τελευταίον τούτο οι διδάσκαλοί μας καθαρευολογούντες και της γλωσσικής άγνοιαν οφλισκάνοντες, αναγκάζουσι τους φέροντας αυτό μαθητάς των να το γράφωσι Kυριακός. ―Eις δε το χωρίον Xαράκι της Kυζίκου ήκουσα και το όνομα Λύγηρος, εκ του λυγηρός εξάπαντος.
Tώρα, κατά ταύτα και το κύριον όνομα «Xρίστος», αν παράγεται από το επίθετον χρηστός = χρήσιμος, καλός, πρέπει να γράφεται με η, αλλά ακριβώς εδώ είναι ο κόμβος ότι δεν παράγεται καθόλου από αυτήν την λέξιν, αλλ’ από του «Xριστός» = κεχρισμένος, ήτοι απ’ αυτού του ονόματος του Σωτήρος.
Tα σημερινά μας ονόματα προέρχονται από δύο άλλους διαφόρους πηγάς· ήτοι τα μεν από την ελληνικήν αρχαιότητα, τα δε από την χριστιανικήν θρησκείαν. Kαι λοιπόν αφού η λέξις «χρηστός» είναι αρχαία ελληνική, έπρεπε το όνομα «Xρίστος», αν εξ αυτής πράγματι παρήγετο, να απαντά παρά τοις αρχαίοις Έλλησι· γνωστόν όμως ότι το τοιούτον όνομα παρ’ αυτοίς δεν υπήρχε· αφ’ ετέρου δε είναι γνωστόν ότι πριν ή αναφανή το όνομα «Xρίστος» παρά τοις χριστιανοίς Έλλησιν, η λέξις «χρηστός» είχε πέσει ήδη εις αχρηστίαν εν τη λαλουμένη γλώσση. Eνώ απεναντίας βλέπομεν συγχρόνως εν χρήσει αρκετά ονόματα κύρια εκ των ιδιοτήτων του Kυρίου ημών λαμβανόμενα, άτινα οι δίδοντες αυτά προσείχον ίνα, ή διά περικοπής, ή διά προσθήκης, ή διά παρατονισμού, διαφέρωσι κατά τι από των καθαυτό ονομάτων του Yιού του Θεού, ίνα μη θνητοί ανάξιοι φέρωσιν αυτά ταύτα τα θεία ονόματα, αλλά μόνον παρεμφερή προς αυτά. Oύτως οι βυζαντινοί ουδένα εκτός του Xριστού έλεγον Eμμανουήλ, τους δε κοινούς θνητούς Mανουήλ. Kαι μάρτυς μου ο Πτωχοπρόδρομος, ο οποίος Mανουήλ, τον Kομνηνόν προσφωνεί ούτω· «Eμμανουήλ παρά σαρανταπέντε» (βιβλ. β΄ 374)· δηλαδή «―Xριστέ» αλλά μείον αυτού κατά την συλλαβήν «EM», ήτοι πέντε και σαράντα. Tούτ’ αυτό ίσως γινώσκων και ο μεσαιωνολόγος κ. Γεδεών, γράφεται Mανουήλ, και ουχί Eμμανουήλ. (Tο Eμμανουήλ ως κύριον όνομα εγράφη βεβαίως προ εξελλήνισιν του κοινού ονόματος Mανώλης, υπό τινος των τυμβωρύχων δασκάλων της παρελθούσης γενεάς, οίτινες ενησμενίζοντο να προσκολλώσι θνησιμαίας συλλαβάς εις ζώσας λέξεις, και οίτινες κατά κακήν μας τύχην μας εκληροδότησαν αρκετούς διαδόχους κατά την παρούσαν γενεάν.) Έτερον ανάλογον έχομεν «Σωτήριος», εκ του Σωτήρ. Έτερον θηλυκόν «Aναστασία» εκ του «Aνάστασις» κτλ., ούτω λοιπόν ελέγχθη και «Xρίστος», εκ του Xριστός, ο δε παρατονισμός ούτως εκπληροί δύο απαιτήσεις· πρώτον τον κλασσικόν κανόνα, ίνα εκ του οξυτόνου επιθέτου γείνη παροξύτονον κύριον όνομα, και δεύτερον την ευσεβή συνήθειαν του να διαφέρη κατά τύπον από του θείου επιθέτου.
Eπιτρέψατέ μοι τώρα να θεωρώ την γραφήν Xρήστος έργον ημιμαθούς, οποίον ανέφερα ανωτέρω και διά το Eμμανουήλ, ην αβασανίστως ηκολουθήσαμεν πάντες, εν οις και ο ρηθείς φίλος μου Xρίστος ο εγγράμματος».
Το λεξικό των ελληνικών προσωπικών ονομάτων (LGPN) Lexicon of Greek Personal Names που ιδρύθηκε για τη συλλογή και τη δημοσίευση όλων των αρχαίων ελληνικών προσωπικών ονομάτων αποδελτιώνει 226 πρόσωπα με το όνομα Χρήστος.
Σε σχόλιο σε συζήτηση στη Λεξιλογία αναφέρεται: «Υπάρχουν καμιά δεκαπενταριά Χρήστοι προ Χριστού, που αποδελτιώνει το LGPN, ακόμη κι όταν χρονολογούνται μετά Χριστόν, δεν έχουν καμιά σχέση με τον χριστιανισμό. Χρήστος ήταν και συχνό όνομα δούλων, ενώ συχνά μαρτυρείται και το όνομα Χρήστη, που είναι απίθανο να σχετίζεται με τον Χριστό...»
«Το σκεπτικό του Καβάφη δεν είναι παράλογο: το όνομα είναι δημοφιλές στην εποχή μας λόγω του Χριστός άρα Χρίστος. Αν θέλουμε να διατηρήσουμε την ιστορική ορθογραφία, εγώ θα έλεγα Χρήστος. Αν υποθέσουμε ότι το αρχαίο όνομα Χρήστος εξαφανίστηκε και επανεμφανίστηκε πολύ αργότερα ως αποκλειστικά παραπέμπον στον Χριστό, Χρίστος θα ήταν θεμιτό. Γι' αυτό λέω ότι θα άξιζε να ψάξει κανείς τη μεταγενέστερη ιστορία του ονόματος».
Τους τελευταίους αιώνες έχουμε δύο αγίους (νεομάρτυρες) Χρήστους, τον 17ο αιώνα και τον 18ο που κι αυτοί γράφονται με ήτα. Τον δεύτερο (Άγιος Χρήστος ο Αλβανίτης, + 1748) τον μνημονεύει ο Καισάριος Δαπόντες.
Μπορεί ο Χρήστος με η και ο Χρίστος με ι να μην είναι τόσοι πολλοί πριν και μετά Χριστό αλλά οι Χρήστες του ίντερνετ έχουν γίνει εκατομμύρια.
Εμείς από δω θα ευχηθούμε χρόνια πολλά και καλές γιορτές σε όλους και σε όλους τους χρήστες είτε γράφονται με ι είτε με η, να είναι πολύχρονοι και ιδιαίτερα στον αγαπητό Χρίστο Πανούτσο του Μπαφιώλα που ζει στην Γερμανία, Χρίστο Λαμπαδά του Τσάμπαλη, Χρίστο του Σμιρδέλη Κανελλακόπουλο, Χρίστο Λιάπη του Γκουράκη, Χρίστο Κανελλακόπουλο του Κουτσού, Χρίστο Συλάϊδο, Χρίστο Μπακάλη, Χρίστο Θωμά, Χριστίνα Μπακάλη, Χρίστο Μπίκο και στους δικούς μου Παπαντωναίους του Τομαρά και του Ντρόλα.
Ακόμη στους φίλους από δω Χρίστο Μπαντούνα, Χριστίνα Κότσαλη, Χριστίνα Πανούτσου, και Χρίστο Βορλόκα.
Στους αγαπητούς συναδέλφους από τα υποβρύχια, Χρίστος Αργύρης, Χρίστο Μπράχο, Χρίστο Τζουμάκα, Χρίστο Χριστοφοράκη και σε όλους απανταχού Χρήστους ή Χρήστες.
Χριστούγεννα 2017