Καταγραφή Ηλίας Τουτούνης
Παλιά η φτώχεια ήτανε το μεγάλο πρόβλημα του λαού, κυρίως κατά τις σκληρές εποχές των πολέμων και ιδίως κατά την κατοχή του Β΄ παγκοσμίου πολέμου.
Ο κόσμος πεινούσε, δεν έβρισκε τι να φάει, ιδίως οι πολυμελείς οικογένειες αντιμετώπιζαν σοβαρά προβλήματα πείνας, τόσα στόματα που να τα χορτάσουν. Έτσι έψαχναν να βρουν λύσεις διατροφής, αποτεινόμενοι πάντοτε στην φύση.
Ένα εκ των φαγητών κατά αυτές τις σκληρές περιόδους ήταν και το κοκκαλόζουμο. Το κοκκαλόζουμο ήταν τα κόκκαλα από σφάγια ζώα όπως χοιρινά, αιγοπρόβατα, μοσχάρια κ.ά. Αυτά μόλις τα έσφαζαν οι χασάπηδες ξεκοκάλιζαν και ότι απομεινάδι κρέατος έμενε επάνω στα κόκκαλα και οι χόντροι, ήταν μια καλή τροφή για τους πεινασμένους. Αυτά τα έκοβαν ή τα τσάκιζαν και τα έβαζαν μέσα στον τέντζερη και με μπόλικο νερό τα έβραζαν. Το κόψιμο ή τσάκισμα των οστών ήταν να βγει το «μελούδι» (μυελός οστών) και να βράσει, για να έχει πρωτεΐνες και νοστιμιά το ζουμί.
Όταν το έβαζαν να βράσει έριχναν και λίγο αλάτι και κάνα δυό κρεμμύδια ψιλοκομμένα και το άφηναν τα βράσει για τα καλά.
Όταν ήταν έτοιμο έριχναν ζουμί στα πιάτα και το έτρωγαν. Επίσης όταν έβραζε για τα καλά, τότε έβγαζαν από το τσουκάλι τα κόκκαλα και αφαιρούσαν ότι μικρό κρέας είχε απομείνει από το ξεκοκάλισμα του χασάπη. Αυτό το κρέας με ζουμί το έβαζαν σε άλλη κατσαρόλα και συμπλήρωναν με τραχανά και παρασκεύαζαν ένα φαγητό πολυτελείας, με αρκετές βιταμίνες και πρωτεΐνες.
Ακόμη μέσα στο κοκκαλόζουμο, έριχναν χόρτα ψιλικά και μυρωδικά και συμπλήρωναν τα σιτηρέσιό τους.
Στα παιδιά, όταν δεν χόρταιναν, λόγω ποσότητας, τους έδιναν ένα από τα βρασμένα κόκκαλα και το έγλειφαν εκεί που φύονταν οι χόντροι των, από αυτό βγήκε και η παροιμιώδης φράση: «Έγλειψε και το κόκκαλο!»
Παροιμίες και παροιμιώδεις εκφράσεις:
“Κοκκαλόζουμο με τραχανά, να ’χεις φούσκα την κοιλιά!”
“Κόκκαλο γλείφεις; Κοιλιά γουργουλίζει!”
“Κόκκαλα τρώς; Κοκκάλα είσαι!”