Μες στου Κουμάνι στην μέση, φτάνει αγάς με φέσι
και δυο τρεις τζοχαντζαραίοι, ούλοι τους καβαλαραίοι.
Και γυρεύουνε τον Καρκούλια, που χορεύει με ταβούλια
κι ο Ντίνος καημένε Μήτσο κι ο Ντίνος δεν προσκυνάει,
κι ο Ντίνος δεν προσκυνάει, μήτε το χορό του χαλάει.
Να σου και καημένε Μήτσο και ο Αγγελάκης ο Νιώτης
και ο Χρόνης ο Λινάρδος, και ο Κότζης ο Πανάγος,
που ήσαντε παλικαράδες, φτάσανε με τους γκραδες.
Τρογύρω γύρω γυροφέρνουν τον αγά τον μπερδεύουν
τρέμει ο αγάς πισωπατάει και στο Λάλα πισωγυρνάει.

Καταγραφή Ηλίας Τουτούνης (Γεώργιος Μπενέτσης Κυριακή 16 Ιουλίου 1978)

ΟΙ ΑΠΡΟΣΚΥΝΗΤΟΙ

Το τι κακό μωρέ, που γίνηκε τούτο το καλοκαίρι,
Μπραΐμης ν’ εκίνησε μ’ ούλο του τ’ ασκέρι.
Πάτησε χώρες μωρέ και βουνά, χωριά και βιλαέτια.
Κι’ ούλα τον προσκύνησαν, κι ούλα τον προσκυνάνε.
μον’ δυο χωριά περήφανα, προσκύνημα δεν παίρνουν,
τ’ Αντρώνι και το Κούμανι, της Κάπελης οι πόρτες.
’Κείνα δεν προσκυνήσανε, προσκύνημα δεν ξαίρουν.
Και του Μπραΐμη του κακοφάνηκε, δεν το ’λπιζε ο μαύρος.
Στέλνει ν’ ασκέρι δυνατό, φτούνο τον Ντελή Αχμέτη
Να κάψει το μαύρο Κούμανι, να γδύσει και τ’ Αντρώνι.

Ο σκοπός του τραγουδιού έχει ως εξής:
Το τι κακό, μωρέ, το τι κακό, το τι κακό που γίνηκε, μωρέ που γίνηκε, τούτο το κα μωρέ τουτό τα, τουτό το καλοκαίρι.

Μου το είχε τραγουδήσει ο Παναγιώτης Ευσταθόπουλος ή Πανάκος από το χωριό Καλό Παιδί του δήμου Πηνείας στις 2 Ιουνίου 1995.

Το τραγούδι αυτό δημοσιεύεται για πρώτη φορά εδώ: www.antroni.gr στην Τετάρτη, 17 Ιουνίου 2009

Στη Σπαρτουλιά, του τοπικού διαμερίσματος Αντρωνίου του Δήμου Λασιώνος,  υπάρχει ένας μεγάλος σωρός από πέτρες που ονομάζεται «Ανάθεμα» και η περιοχή «Αναθέματα». Βρίσκεται δέκα περίπου μέτρα χαμηλότερα από τα αλώνια, στο σημείο όπου σήμερα υπάρχει το μνημείο του Δεληγιώργη Γιαννιά (παράπλευρα από την Ε.Ο. «111»[1]).

Στην περιοχή όπου συναντάμε το «Ανάθεμα» βρισκόταν, κάποτε, το μεγάλο  σταυροδρόμι για την Αχαΐα, την Αρκαδία και την Ολυμπία.

Η λέξη «ανάθεμα» προέρχεται από ερ­μηνεία Βιβλικής λέξης, στα πρωτοχριστιανικά χρόνια, η οποία σημαίνει βα­ριά κατάρα. Αποτελούσε μορφή ακραίας θρησκευτικής κύρωσης, πέρα από τον αφορισμό.

Ιωάννης (Γενναίος) Κολοκοτρώνης     

Σεβαστέ Πάτερ

Προσμένω εις δύο γράμματά μου απόκρισίν σου και είμαι ανυπόμονος να τας λάβω ως αναγκαίας εγώ καθώς σου προέγραφον εσύναξα τους επαρχιώτας και κατά τας διαταγάς του Αρχιστρατήγου υπήγα εις Κάπελην,

Ο Αγριόγιαννης ή Αγριόγιαννος ή Γιάννης ο Άγριος ή Γιάννης Ματεσιώτης, ήταν κλεφταρματολός από το Μάτεσι της Ανδρίτσαινας. Γεννήθηκε κατά την περίοδο των Ορλοφικών γύρω στα 1770 και από μικρός έζησε τον σκληρό κατατρεγμό των Ελλήνων από τους τούρκους σε αντίποινα για την εξέγερση των Ορλόφ.

Πολύ νέος βγήκε στα βουνά, γιατί οι αγάδες του Λάλα και του Φαναρίου κατά μια επιδρομή στο Μάτεσι κακοποίησαν τη μάνα του και τις αδερφές του. Έγινε περίφημος για την ανδρεία του, το εμπειροπόλεμο στις μάχες που έδωσε εναντίον των τουρκαλβανών και από τις περιπέτειές του προσονομάσθηκε Άγριος, λόγω της αγριότητας, της ζωηρότητας του ατίθασου και σκληρού χαρακτήρα του. Έγινε θρύλος για τα πολλά κατορθώματά του, προπάντων ενάντια στα στρατεύματα του Ιμπραήμ πασά κατά το έτος 1826.

Ο Κορμπά Αγάς ή Κορμπάκης, ήταν τούρκος αγάς, διοικητής της επαρχίας Φαναρίου Ηλείας και ιδιοκτήτης του κάμπου της Ζελέχοβας[1],σε συνεργασία με τον περίφημο Λαλαίο Σεϊντάγα, και έναν Ντερβέναγα, Τούρκο είχαν υπό την εποπτεία τους, τα περάσματα (ντερβένια) της επαρχίας Φαναρίου. Ο Κορμπάκης, κρατούσε ανοικτούς λογαριασμούς με τον Αγριόγιαννη, που για πολλούς λόγους είχε βγει στο κλαρί. Σε συντονισμένες προσπάθειες να τον σκοτώσουν ή και να τον αιχμαλωτίσουν απέτυχαν παταγωδώς και για να τον εκδικηθούν, σε κάποια επιδρομή που πραγματοποίησαν στο Μάτεσι, μαζί με τον Σεϊντάγα, κακοποίησαν την μάνα του Αγριόγιαννη και δύο τις αδερφές του.