Επιμέλεια καταγραφή: Ηλίας Τουτούνης

Τα απομεινάρια του νερόμυλου και της νεροτριβής ή ντριτσέλας, που βρίσκονται νοτιοδυτικά του χωριού Λάττα Πηνείας, του δήμου Ήλιδας, τελευταία αναφέρονται ως ο μύλος ιδιοκτησίας κάποιου ονόματι Μιχάλη και Αμαλίας Κουνέλη.

Ο μύλος ήταν χρονιάρης, δηλαδή η ροή του νερού που έδινε την κίνηση, ήταν συνεχής και αδιάκοπη χειμώνα –καλοκαίρι. Υπήρχαν και ξερόμυλοι ή κουτσόμυλοι, που ήσαν χτισμένοι σε ξερολάγκαδα  και ήσαν εποχιακοί, δηλαδή δούλευαν όσο καιρό είχε το λαγκάδι νερό ικανό να δουλέψει ο μύλος. Αυτά τα λαγκάδια το καλοκαίρι στέρευαν από νερά τους και τοιουτοτρόπως οι μύλοι έμεναν ανενεργοί, μέχρι τον επερχόμενο χειμώνα. Το ίδιο συνέβαινε και με τις νεροτριβές. Η αξία του χρονιάρη μύλου, ήταν διπλάσια και τριπλάσια, από αυτή του ξερόμυλου. Επίσης όσο πιο κοντά ήταν στα χωριά και όσο πιο εύκολη ήταν η προσβασιμότητα προς αυτούς, τόση περισσότερη αξία αποκτούσε.

Αρίφαγα δια γρόσια 2.000,

Ο εν λόγο μύλος στο χωριό Λάττα, κατά τα τελευταία χρόνια της τουρκοκρατίας ανήκε στην ιδιοκτησία του Λαλαίου τουρκαλβανού Ταχήρ αγά, ο οποίος εξουσίαζε τον τόπο με έδρα το Σιμόπουλο Πηνείας. Απ’ ότι γνωρίζουμε οι αγάδες ήσαν και ιδιοκτήτες όλων των μύλων της περιοχής των. Ο Ταχήρ τον δώρισε στον γαμπρό του Αρίφαγα.

Κατά το έτος 1824 η προσωρινή διοίκηση της Ελλάδας επειδή είχε τεράστιες ανάγκες χρημάτων για τον αγώνα και δια του Υπουργού της Οικονομίας Νικ. Πονηροπούλου, προκήρυξε δημοπρασία περί εκποίησης των Εθνικών φθαρτών κτημάτων της επαρχίας Γαστούνης, που ανήκαν άλλοτε στους Τούρκους.

Γράφει ο Κώστας Παπαντωνόπουλος:

Γνωστή παλιά Αντρωνιώτικη παροιμιώδης φράση που η εξήγησή της βρίσκεται πλέον των 15 ετών στη σελίδα μας www.antroni.gr, Λαϊκές παροιμίες όπου υπάρχει και η σχετική επεξήγηση.

Επιβεβαιώνεται και από το εδώ δημοσίευμα της εφημερίδας.

"ΣΥΜΠΛΟΚΗ ΖΩΟΚΛΕΠΤΩΝ ΚΑΙ ΠΟΙΜΕΝΩΝ

Τηλεγραφεί ο εν Πύργω ανταποκριτής μας του αστυνομικού σταθμάρχου Λαμπείας εις την ενταύθα Διεύθυνσιν της Αστυνομίας την νύχταν της προχθές οι γνώριμοι ζωοκλέπται Αργύριος Κανελλακόπουλος και Ν. Κωστόπουλος μετέβησαν έξωθι του χωρίου Ανδρώνι του δήμου Λαμπείας στο ποιμνιοστάσιο του Δημοσθένους Μ… και έκλεψαν 5 πρόβατα, εντοπίστηκαν υπό του ποιμένος επυροβόλησαν κατ’ αυτού και αντεπυροβολήθηκαν.

Κατά την άνω συμπλοκήν ετραυματίσθη ο ζωοκλέφτης Κανελλακόπουλος, όστις και έφυγε μετά του συντρόφου του, συναποκομίζοντες τα κλοπιμαία πρόβατα".

28 Οκτώβρη 1907

Δυο εκπλήξεις μας περίμεναν φέτος που επισκεφτήκαμε το Λαογραφικό Μουσείου.

• Ο χώρος που φιλοξενούνται τα εκθέματα ήταν πεντακάθαρος, έργο του νεοεκλεγέντος προέδρου κ. Χρύσανθου Μπακάλη.
• Ένα φορτσέρι (ντουλάπι) που προσέφερε ο συμπατριώτης μας κ. Νίκος Β. Παπαντώνης που χρησιμοποιούσαν οι πρόγονοι του. Ο Νίκος διαμένει στο Λουτράκι, αγαπάει και επισκέπτεται τακτικά το χωριό μας.

Το έκθεμα παρέλαβε η κ. Χριστίνα Πανούτσου μέλος του Δ.Σ. του συλλόγου.

Τη Μαρία Δημητρίου Τουτούνη, από το χωριό Κακοτάρι, την απήγαγε διά της βίας ο Γεώργιος Νταγρές μαζί με μερικούς από το σόι του, όλους κατοίκους του Κακοταρίου, και την πήγαν στον οικισμό Μητραίικα. Μετά από ενέργειες των τοπικών αρχών, για να μη δημιουργηθούν επεισόδια και αντίποινα, η χωροφυλακή πήρε πίσω τη Μαρία και την έστειλε σε ασφαλές σημείο, στο χωριό Σκούρα Τριταίας, κοντά σε κάποιον Κόη, ο οποίος μετά από λίγο καιρό την παντρεύτηκε.

Τότε η δημοτική μας μούσα, δεν άφησε ασχολίαστο αυτό το επεισόδιο και με τον δικό της τρόπο το αποθανάτισε:

Η ΜΑΡΙΑ

- Ρε Μήτρο και Μπουκούνη,
εβγάτε πάνου απ’ το Ληψούνι.
Οι Νταγραίοι τα θερία
μας επήραν τη Μαρία.
Μας την πήρανε και πάνε,
στα βουνά την σκαπετάνε.
Το λεν και του Καραβούλη:
- Στο διάβολο να πάνε ούλοι.
Το λεν και του Ψηλαντρέα
και αρπάζει τη μαχαίρα.
Το λεν και του Κουλού:
- Έπρεπε να πάνε αλλού.

(Αφήγηση του Βασιλείου Δ. Τουτούνη από το Κακοτάρι του πρώην δήμου Λασιώνος)

Αποσπάσματα εφημερίδων εκείνης της εποχής:

-"Ακροπολις" 28 Μαρτίου 1954 από το Αρχείο Μάκη Σούρμπη

-ΗΜΕΡΑ 28-3-1954

- ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΣ 28-3-1954

Επτά άτομα έξω ων τρεις αδελφοί απήγαγαν βιαίως μιαν νεανίδα καταδιοχθέντες την αφήκαν ελευθέραν.

ΠΥΡΓΟΣ (του ανταποκριτού μας).

Εις την θέσιν Λάγο Πανοπούλου της ορεινής Ηλείας, οι αδελφοί Γεώργιος, Αλεξιος και Χρήστος Δ.  Δαγρής, εκ Κακοταρίου, βοηθούμενοι υπό τεσσάρων αγνώστων προσώπων, απήγαγον βιαίως την Μαριάννα Β. Τουτούνη 17 ετών εκ του αυτού Χωρίου.

Οι οικείοι της απαχθείσης οιδοποίησαν αμέσως το μεταβατικό απόσπασμα χωροφυλακής της περιοχής, το οποίον έσπευσε εις καταδίωξιν των απαγωγέων.

Οι αδελφοί Δαγρή και οι λοιποί βοηθοί των φοβηθέντες από τας κινήσεις του αποσπάσματος αφήκαν ελευθέραν την απαχθείσαν και εξαφανίσθησαν, μη επιτευχθείσης εισέτι της συλλήψιως των.