Νεροτριβή στην Ορεινή (Μοστενίτσα)

^{Η ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΔΙΑΔΡΟΜΗ ΤΗΣ ΝΕΡΟΤΡΙΒΗΣ}

^{KAI Η ΝΕΡΟΤΡΙΒΗ ΠΑΠΑΖΑΦΕΙΡΗ ΤΗΣ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑΣ ΟΡΕΙΝΗΣ}

^{Η ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΟΥ ΝΕΡΟΥ ΣΤΗΝ ΤΕΧΝΙΚΗ ΠΡΟΟΔΟ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ}

^{Από τον 1ον αι. της εποχής μας ο άνθρωπος για την αύξηση της παραγωγής των προϊόντων και την καλυτέρευση της ζωής του άρχισε να χρησιμοποιεί διάφορες τεχνικές εφαρμογές με βάση την ροή και την πτώση του νερού - φυσική ενέργεια. Με την αξιοποίηση του τρεχούμενου νερού ως πηγή ενέργειας μπόρεσε και πέρασε από το στάδιο των εργαλείων στο στάδιο της μηχανικής υδροκίνησης και κατόρθωσε να κινήσει και να περιστρέψει την αλευρομυλόπετρα.}

^{Από τότε μέχρι και την Αναγέννηση είχαν δημιουργηθεί διάφορα υδροκίνητα εργαστήρια όπως νερόμυλοι, νεροπρίονα, μαντάνια, και νεροτριβές.}

^{Τα εργαστήρια αυτά εκτόπισαν με την πάροδο του χρόνου τα αντιπαραγωγικά και κουραστικά χειροκίνητα εργαλεία και απάλλαξαν τους δούλους τους αιχμαλώτους πολέμου αλλά κυρίως της γυναίκες από τις κουραστικές και μονότονες εργασίες όπως το κόψιμο χοντρών κορμών ξύλων, την κατασκευή του ψωμιού, και το πλύσιμο των ρούχων. Κατά την προβιομηχανική εποχή κατά τον 19ον αι.έως και τις αρχές του 20ου αι. η υδροκίνηση είχε καθοριστική θέση στην πρόοδο του ανθρώπου. Με την βιομηχανική επανάσταση την ατμοκίνηση, την ηλεκτροκίνηση και την αυτοκινητοκίνηση μαζί με την μετακίνηση των πληθυσμών από τις ορεινές περιοχές προς τις πεδινές και τα αστικά κέντρα υπεγράφη και η ληξιαρχική πράξη θανάτου των υδροκίνητων εργαστηρίων. Έτσι με τον καιρό τα μυλοβάγενα σάπισαν οι μυλόπετρες σταμάτησαν να κινούνται, και τα κουνάβια τα ποντίκια και τα ερπετά έγιναν οι μόνιμοι κάτοικοι στους μισογκρεμισμένους μύλους και τα κατεστραμμένα σπίτια των μυλωνάδων. Στους κάδους των νεροτριβών, τα καβούρια και τα βατράχια τριγυρίζουν ξένοιαστα και ότι απέμεινε το πνίγει ο κισσός και η εγκατάλειψη.}

^{Στην εργασία μου αυτή δεν θα αναφερθώ λεπτομερώς στα διάφορα υδροκίνητα εργαστήρια αλλά θα περιγράψω μόνο την λειτουργία της νεροτριβής και θα παρουσιάσω την ξεχασμένη αλλά ιστορική νεροτριβή Παπαζαφείρη στην κοινότητα της Ορεινής του Ν. Ηλείας που χωρίς να αντιμετωπίζει κανένα πρόβλημα εξακολουθεί να λειτουργεί ακόμα και σήμερα με την ίδια ακριβώς τεχνική που λειτουργούσε και πριν 300 χρόνια.}

^{Η νεροτριβή η ντριτσέλα είναι ένας ξύλινος κάδος σε σχήμα κώνου συναρμολογημένος από πλανισμένες και σφηνωμένες μεταξύ τους σανίδες που είναι περιφερειακά δεμένες με σιδερένια τσέρκια. Επειδή η κατασκευή της μοιάζει με την τεχνική της βαρελοποιίας γι αυτό συνήθως οι νεροτριβές κατασκευάζονται από βαρελάδες και όχι από ξυλουργούς. Για να μην δημιουργηθεί κίνδυνος ανοίγματος των τοιχωμάτων του κάδου από την μεγάλη πίεση του νερού τοποθετούσαν το μεγαλύτερο μέρος του χωμένο βαθιά μέσα στο έδαφος.}

^{Το επάνω πλατύ άνοιγμα του κάδου έχει συνήθως διάμετρο περίπου 2 μ. και το κάτω στενό γύρω στα 0,40 εκ. Το βάθος του κάδου συνήθως ξεπερνά τα 2,20 μ. και έχει χωρητικότητα για 5 κ.μ. νερού και 75 κιλ. υφαντών.}

^{Η πτώση του νερού από το νεροβάγενο μέσα στον κάδο προκαλεί την δημιουργία στροβίλων που συμπαρασύρουν τα ρούχα και η δημιουργούμενη τριβή των ρούχων με το νερό δίνει μία άλλη όψη στα υφαντά και τα χοντρά ρούχα γιατί χνουδιάζουν και γίνονται αφράτα και μαλακά.}

^{Παλαιότερα που όλες οι νοικοκυρές στα χωριά ύφαιναν στον αργαλειό οι νεροτριβές συνδέονταν στενά με την καθημερινή ζωή και χρησιμοποιούνταν για να πλένουν τα μάλλινα σκεπάσματα τα στρωσίδια τις κουβέρτες τα ρούχα του αργαλειού, και να δίνουν ωραία εμφάνιση στα προικιά της νύφης.}

^{Οι νεροτριβές είναι εγκαταστημένες υπαίθρια και λειτουργούν χωρίς κανένα μηχανισμό για την ρύθμιση τους, τις συναντάμε μεμονωμένες η συστεγασμένες με νερόμυλους, νεροπρίονα, μαντάνια, και νεροπρίονα.}

^{Ο σωστός υπολογισμός του χρόνου παραμονής του κάθε υφαντού}

^{εντός του κάδου της νεροτριβής εξαρτάται από την τεχνική εμπειρία του νεροτριβιάρη (ντριτσιλιέρη). Εάν τα ρούχα μείνουν λίγο χρόνο στον κάδο πιθανόν τα αποτελέσματα να μην είναι ικανοποιητικά η εάν μείνουν περισσότερο χρόνο υπάρχει περίπτωση να καταστραφούν. Γι αυτό τον λόγο οι νεροτριβιάρηδες βάζουν στον κάδο ρούχα ίδιας κατασκευής και ανθεκτικότητας.}

^{Στην Πελοπόννησο υπάρχουν δύο τύποι νεροτριβών οι γυριστές με μεγαλύτερη διάμετρο στις οποίες το νερό εκτοξευόταν από το στόμιο του βαγενιού στο τοίχωμα του κάδου δημιουργώντας περιστροφική κίνηση}

^{Και οι βουτηχτές στις οποίες το νερό εκτοξευόταν κατακόρυφα από το στόμιο του βαρελιού στον κάδο.}

^{Στον Ν. Ηλείας εξακολουθεί να λειτουργεί και σήμερα νεροτριβή στο χωριό Ορεινή (Μοστενίτσα) Η Ορεινή είναι ένα μικρό χωριό με 202 κατοίκους και ανήκει στο Δήμο Λαμπείας (κατ. 1363) που έχει πρωτεύουσα την Λαμπεία (Δίβρη ) Απέχει 1500 μ. από την Εθνική οδό 111 Πάτρας – Τρίπολης και είναι κτισμένη σε υψόμετρο 1200 μ. ανάμεσα στα βουνά Πανηγυρίστρας και Αγίου Αθανασίου που είναι προέκταση των Λάμπειων όρων.}

^{Η νεροτριβή Παπαζαφείρη λειτουργεί συνεχώς από το 1700, τελευταία φορά ανακαινίσθηκε το 1995. Βρίσκεται στη μαγευτική τοποθεσία Χρούσα σε ένα πανέμορφο φυσικό περιβάλλον με πλούσια βλάστηση υπό την σκιά αιωνόβιων πλατάνων όπου αναβλύζουν πηγές από τις οποίες πηγάζει ο παραπόταμος του Ερύμανθου Αδαναίικας. Σήμερα ο νερόμυλος και η νεροτριβή ανήκουν στην μητρόπολη του χωριού το ναό των Αγίων Θεοδώρων ύστερα από δωρεά που έγινε το 1930 από τους αδελφούς Παπαζαφείρη που είναι παππούδες του σημερινού Δημάρχου Λαμπείας κ. Παπαζαφείρη Παναγιώτη.}

^{Το επάνω άνοιγμα του κάδου της νεροτριβής έχει άνοιγμα 2,30 εκ. και το κάτω στενό 0,40 εκ.Το βάθος της νεροτριβής που είναι χωμένη μέσα στο έδαφος έχει ύψος 2,50 μ. Το βαγένι από το οποίο γίνεται η πτώση του νερού μέσα στον κάδο έχει ύψος 5 μ. το επάνω μέρος που εισέρχεται το νερό από το αυλάκι έχει άνοιγμα 0,80 εκ. και το στόμιο της κάτω πλευράς που με την πίεση του δημιουργεί την τριβή και το πλύσιμο των ρούχων έχει άνοιγμα 10 εκ.}

^{Κατά την χειμερινή περίοδο η νεροτριβή δεν λειτουργεί Η εποχιακή της λειτουργία αρχίζει την Άνοιξη την εορτή της Αγίας τριάδας που είναι και τοπική εορτή. Από την ημερομηνία αυτή αρχίζουν να έρχονται νοικοκυρές από τα χωριά της ορεινής Ηλείας, της Κλειτορίας και τα Καλαβρυτοχώρια στην κοινότητα της Ορεινής για να πλύνουν τον ρουχισμό τους γιατί η νεροτριβή Παπαζαφείρη είναι η μοναδική εν λειτουργία στην ευρύτερη περιοχή της κεντρικής Πελοποννήσου.}

^{Για την αξιοποίηση της νεροτριβής και του νερόμυλου της κοινότητας της Ορεινής θα πρέπει να δείξουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον ο Δήμος Λαμπείας και η Νομαρχία Ηλείας. Η δημιουργία Μουσείου υδροκίνησης στην τοποθεσία Χρούστα της κοινότητας της Ορεινής θα συμβάλλει στην τουριστική ανάπτυξη αυτής της απομονωμένης αλλά μαγευτικής περιοχής της ορεινής Ηλείας}

^{© ΟΛΥΜΠΙΑ ΠΡΕΣΣ}

^{Γεώργιος Σ. Κοσμόπουλος}

^{Αρχαία Ολυμπία}

Βιβλιογραφία

Λάμπης Λούκος: Νερόμυλοι εκδ.1985 Πάτρα

​