Στο λιμάνι της Πάτρας, έτοιμοι για το μεγάλο ταξίδι...
Γράφει: ο Κώστας Παπαντωνόπουλος
Η μετανάστευση στην Ορεινή Ηλεία ξεκινάει περίπου το 1870 προς στο εσωτερικό του νομού Αχαιοήλιδος που δημιουργήθηκε με τη διοικητική διαίρεση του 1833. Όταν καταλάγιασαν οι μνήμες της τουρκοκρατίας άρχισαν δειλά - δειλά να μετακινούνταν προς τα καμποχώρια και στις κοντινές πόλεις Πάτρα, Πύργο, Αμαλιάδα.
Στο Αντρώνι δεν βρίσκουμε τέτοιες καταγραφές παρά μόνον τον Γεώργιο Λαζαράκη (1857) (πατέρα του Κων/νου του δωρητή) που άνοιξε το πρώτο φαρμακείο στην Αμαλιάδα και τον Πάνο Μήτση που κατείχε περιουσία από την Βάλμη ως την Μποκοβίνα.
Ο πληθυσμός άρχισε τότε σιγά να βαίνει μειούμενος, σε κάποια χωριά λιγότερο και σε άλλα περισσότερο. Υπήρξαν τότε και κάποιες μετακινήσεις ανθρώπων που έφυγαν αλλά συμπλήρωναν τις απώλειες οι σώγαμπροι και οι νύφες κυρίως από κοντινά χωριά. Έχουμε περιπτώσεις που ήρθαν νύφες στο Αντρώνι δύο ακόμη και τρεις αδελφές.
Η οµαδική μετανάστευση προς το εξωτερικό, άρχισε από την Πελοπόννησο όταν οι μικροϊδιοκτήτες ήταν στο έλεος των τοκογλύφων που τους προστάτευε ο νόµος µε την προσωπική κράτηση των πρώτων για χρέη. Συμβάδισε με την σταφιδική κρίση που έπληξε τους αγρότες κυρίως της Δυτικής Πελοποννήσου σε συνδυασμό με την μικρή οικογενειακή ιδιοκτησία και καλλιέργεια που επικρατούσε εκεί.
Περιγράφονται όλα με λίγες αράδες στην «Ιστορία τού αγροτικού κινήµατος» τού Γιάννη Κορδάτου που αντιγράφουμε: «Όλοι όσοι πονούσαν τον αγρότη του Μοριά περιγράφουν την αθλιότητα µέσα στην οποία ζούσε. Ξυπόλυτος, γυµνός, κουρελής, ατροφικός. Το κρέας δεν το δοκίμαζε παρά µόνο δυό φορές το χρόνο. Το κρεµύδι, η µποµπότα και η ελιά ήταν το µόνιµο φαγητό του. Όλο το χρόνο πεινούσε. Τον καρπό που έφτυνε αίµα για να τον μαζέψει του τον έπαιρναν οι τοκογλύφοι, οι έµποροι και οι άλλοι εκμεταλλευτές του. Σχολεία δεν υπήρχαν, γράµµατα δεν µάθαινε, ζούσε σε τρώγλες και έκλαιγε τη µοίρα του. Όλα του ήταν µαύρα και σκοτεινά, γι’ αυτό άµα άνοιξεν της Αµερικής ο δρόµος εκπατριζόταν. Ή μετανάστευσή του ήταν η µόνη σανίδα σωτηρίας».
Έλληνες μετανάστες ταξιδεύοντας στο κατάστρωμα του πλοίου
Το μεγάλο μεταναστευτικό ρεύμα προς τις ΗΠΑ, ξεκίνησε από τις αρχές της δεκαετίας του 1880, γιγαντώθηκε το 1892 όταν η Αμερική επέτρεψε την ελεύθερη είσοδο χωρίς περιορισμούς. Στις 10-12-1893 η Ελλάδα πτωχεύει και στην Ηλεία το ήδη υπάρχον σταφιδικό ζήτημα κορυφώνεται ενώ παράλληλα κορυφώνεται και η μετανάστευση που συνεχίστηκε και μετά τον άτυχο πόλεμο του 1897 ως τις πρώτες δεκαετίες του 20ου αιώνα. Χαρακτηριστικό της περιόδου από τότε µέχρι τον Β’ παγκόσμιο πόλεµο, είναι πως το μεταναστευτικό ρεύµα κατευθύνεται σχεδόν όλο προς τις Η.Π.Α., αντίθετα µε τη μεταπολεμική περίοδο που ο προσανατολισµός αλλάζει κυρίως προς Αυστραλία και Δυτική Ευρώπη.
Μέσα σε αυτό το ζοφερό οικονομικοκοινωνικό κλίμα ξενιτεύτηκαν τότε ολάκερες οικογένειες προκειμένου να βρεθούν στην γη της επαγγελίας όπως πίστευαν. Εκεί όμως δεν τα βρήκαν ρόδινα αλλά με υπομονή και σκληρή δουλειά μερικοί απ’ αυτούς μάζεψαν λίγες οικονομίες και γύρισαν στα χωριά τους. Όσοι όμως έμειναν και δεν κατάφεραν να επιστρέψουν ποτέ δεν ξέχασαν την πατρίδα και πέθαναν με αυτόν τον καημό.
Από τις αρχές της δεκαετίας του 1890 έως το 1924 οι αρχές των ΗΠΑ είχαν καταγράψει 500.000 Έλληνες «ανήκοντες στην ελληνική φυλή», καθώς έτσι κατέτασσαν και τους Έλληνες που προέρχονταν από τα εδάφη της Οθωμανικής αυτοκρατορίας και την Κύπρο.
Το 95% από αυτούς ήταν άντρες και μόνο 5% γυναίκες! Το ποσοστό αυτό ήταν περίπου το ίδιο ως τα τέλη του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, οπότε οι Έλληνες μετανάστες εγκαθίστανται στις ΗΠΑ μαζί με τις συζύγους τους. Υπήρξαν όμως και πολλές κοπέλες από τα ορεινά της Πελοποννήσου που ταξίδεψαν στην Αμερική “πακέτο” για να παντρευτούν εκεί άγνωστους σ’ αυτές άντρες. Θυμηθείτε και την εξαιρετική ταινία «Νύφες» του Παντελή Βούλγαρη(2004), που είχε αυτό ακριβώς ως θέμα της.
Αυτό γινόταν χωρίς βέβαια την θέλησίν των όπως μας φανερώνει και το θλιμμένο τραγούδια της εποχής.
Μη με στέλνεις μάνα στη Αμερική
θε να μαραζώσω, να πεθάνω εκεί.
Δολάρια δε θέλω πώς να σου το πω
καλιά, ψωμί, κρεμμύδι, κι αυτόνε π’αγαπώ.
Σαν αρνί με πάνε να με σφάξουνε
μα εκεί απ’ τον καημό μου θα με θάψουνε.
Πολύ μελάνι έχει χυθεί για τα αίτια της μετανάστευσης. Σε πονήμα των δευτεροετών φοιτητών του Πανεπιστημίου Αθηνών που εξέδωσε το 1917 ο καθηγητής τους Ανδρέας Μ. Ανδρεάδης όπου κάθε φοιτητής έγραφε τους λόγους της μετανάστευσης από την ιδιαίτερη πατρίδα του.
Ο φοιτητής Θεόδωρος Γ. Μηνόπουλος από την Τρίπολη έγραψε ότι οι Αρκάδες παρακινήθηκαν από τους Λάκωνες να μεταναστεύσουν στην Αμερική. Αποδίδει δε το γεγονός αυτό σε οικονομικούς κυρίως λόγους και ιδιαίτερα στην τοκογλυφία που ο τόκος έφτανε και το 80%! Σημαντικό ρόλο έπαιζαν επίσης οι πράκτορες των μεταναστευτικών γραφείων που παρουσίαζαν με τα πλέον ελκυστικά και ζωηρά «χρώματα» τον πλούτο και τις ευκαιρίες που πρόσφεραν οι ΗΠΑ
Ο φοιτητής Δ.Σ. Δογάνης από την Πάτρα αναφέρει ότι από τους 83.000 κατοίκους που είχε η τότε επαρχία Πατρών, κάθε χρόνο 1% ως 1,3% έφευγε για τις ΗΠΑ. Σημαντικό ρόλο έπαιζε στην περίπτωση της Πάτρας, ότι αποτελούσε το κυριότερο μεταναστευτικό λιμάνι της χώρας εκείνη την περίοδο.
Το ταξίδι - Η "ιερά εξέτση" της νήσου Έλις
Στα πρώτα χρόνια το ταξίδι για τις ΗΠΑ δεν ήταν καθόλου εύκολο. Ήταν πολυδάπανο και πολυήμερο, καθώς ξεπερνούσε τον μήνα! Για να μεταναστεύσουν αναγκάζονταν να πουλήσουν ή να υποθηκεύσουν το σπίτι και τα κτήματά τους. Οι τοκογλύφοι, εκμεταλλευόμενοι την ανάγκη να εξασφαλίσουν τα χρήματα του εισιτηρίου για το υπερατλαντικό ταξίδι, θησαύριζαν. Σχεδόν όλοι οι μετανάστες, ταξίδευαν στα αμπάρια ή στο κατάστρωμα των πλοίων!
Δεν ήταν λίγοι αυτοί που έχαναν τη ζωή τους στη διάρκεια του ταξιδιού από τις κακουχίες. Άλλοι αρρώσταιναν, ενώ μόνο ένα ποσοστό «έβγαινε» αλώβητο από τις περιπέτειες στο πλοίο.
Και όταν έφταναν στις ΗΠΑ, δεν τους περίμεναν με ανοιχτές αγκάλες. Με ειδικά πλοία, μεταφέρονταν στο περίφημο Ellis Island. Είναι τρία νησάκια στην είσοδο του λιμανιού της Νέας Υόρκης που συνδέονται μεταξύ τους με γέφυρες. Η «Ιερά Εξέταση», γινόταν αρχικά στο Castle Garden, το «Καστιγκάρι» όπως το ονόμαζαν οι Έλληνες.
Για το φοβερό µαρτύριο, την «Ιερά εξέταση» στο Ellis Island, ας δούµε τί γράφει ό Μπ. Μαλαφούρης. «Έλλις ‘Άϊλαντ, νησί ελπίδων και αγωνίας! Νησί ολοκληρώσεως πόθων και µαταιώσεως ονείρων! Δράµατα ζωής και θανάτου παίχτηκαν µέσα στις αίθουσες όπου εγίνετο η εξέτασις των µεταναστών η πίσω από τα κάγκελα των κρατητηρίων όπου έµεναν όσοι επρόκειτο να απελαθούν στον τόπο της προελεύσεώς τους... »
Από εκεί πέρασαν εκατομμύρια άνθρωποι, απ’ όλες τις «φυλές του Ισραήλ». Τις περισσότερες φορές, η ετυμηγορία ήταν ευνοϊκή για τους μετανάστες. Όμως πολλοί άκουσαν το «Nο», από τις Αρχές των ΗΠΑ.
Κυριότερες αιτίες του αποκλεισμού τους, ήταν ο φόβος των αρχών εκεί ότι δεν θα είχαν που να μείνουν, που να φάνε και αν ήταν ικανοί να δουλέψουν σε βαριές δουλειές όπως ήταν οι σιδηροδρομικές γραμμές, τα μεταλλεία κλπ. Επίσης απελαύνονταν αμέσως όσοι ήταν άρρωστοι, ψυχοπαθείς και όσοι είχαν εγκληματικό παρελθόν. Χαρακτηριστικά, από το 1900 ως το 1908, 458 Έλληνες απορρίφθηκαν γιατί έπασχαν από μεταδοτικές ασθένειες. Αλλά και αυτοί που κατόρθωναν τελικά να «πατήσουν» σε αμερικανικό έδαφος ώσπου να ορθοποδήσουν είχαν να αντιμετωπίσουν εκτός από τις ρατσιστικές συμπεριφορές και αρκετές άλλες δυσκολίες.
Μέχρι το 1907, όσοι μετανάστευαν στην Αμερική ταξίδευαν με ξένα καράβια. Στην πλειονότητά τους επρόκειτο για πλοία ιταλικής, γαλλικής και αυστριακής ιδιοκτησίας. Τα παραπάνω πλοία έπιαναν κυρίως στο λιμάνι της Πάτρας. Κάποια άλλα έπιαναν στον Πειραιά, αλλά και στην Καλαμάτα. Υπήρξε όμως και ικανός αριθμός μεταναστών που, με το δέλεαρ προφανώς χαμηλότερου εισιτηρίου, μεταφέρθηκαν από τους εδώ πράκτορες των ξένων ατμοπλοϊκών εταιρειών σε λιμάνια της αλλοδαπής, Ιταλία, Γαλλία, προκειμένου να επιβιβασθούν στα εκεί υπερωκεάνια που θα τους μετέφεραν στην Αμερική ή τον Καναδά.
Αρκετές ξένες εταιρείες, κυρίως ιταλικής και αυστριακής ιδιοκτησίας, είχαν εντάξει στα τακτικά προς Αμερική δρομολόγια των πλοίων τους και ελληνικά λιμάνια, τόσο πριν όσο και μετά το έτος 1907, έτος δρομολόγησης του πρώτου ελληνικής σημαίας υπερωκεανίου στη γραμμή του Ατλαντικού. Ένα τέτοιο πλοίο ήταν το Alice που για πολλά χρόνια προσέγγιζε στο λιμάνι της Πάτρας. Υπήρξαν και κάποια άλλα που περιστασιακά προσέγγισαν ελληνικό λιμάνι, όπως το Alsatia που προσέγγισε μία μόνο φορά στην Πάτρα, τον Μάιο του 1901 (αναχώρησε στις 15 Μαΐου για την Νέα Υόρκη). Από το 1907 αρχίζει η δραστηριοποίηση στη γραμμή της Νέας Υόρκης ελληνικών ατμοπλοϊκών εταιρειών, που θα ανταγωνιστούν τις ξένες. Όπως γίνεται αντιληπτό το βασικό πλεονέκτημα των ελληνικών καραβιών ήταν η γλώσσα, η δυνατότητα επικοινωνίας του αγρότη-μετανάστη με το προσωπικό του καραβιού. Οι ξένες εταιρείες, από την πλευρά τους, διαφήμιζαν την ηλικία των καραβιών τους, την ταχύτητά τους και τις προσφερόμενες ανέσεις τους, πλεονεκτήματα που συχνά ήταν είτε ανακριβή είτε υπερτονισμένα.
«Θεμιστοκλής» (1866 – 1942) : Το πρώτο Ελληνικό Υπερωκεάνειο που διέσχισε τον Ατλαντικό σε 14 μέρες
Το υπερωκεάνιο “Μακεδονία”. 1912-1932
Το υπερωκεάνιο “Πατρίς”. 1909-1939
Το υπερωκεάνιο “Βασιλεύς Κωνσταντίνος”. 1914-1937
Το υπερωκεάνιο “Βασιλεύς Αλέξανδρος”. 1908-1933
Το υπερωκεάνιο «Αθήναι». 1909-1915
Το Υ/Κ “New York”, πρώην “Νέα Ελλάς”, πρώην “Tuscania”. 1922-1961
Το υπερωκεάνιο “Βασίλισσα Φρειδερίκη”, πρώην “Atlantic”, πρώην“ Mastonia”, πρώην “Malolo”. 1926-1977.
Το Υ/Κ “Ολυμπία” της Greek Line. 1953-2010.
Το Υ/Κ Βασίλισσα Άννα Μαρία. 1955-2009.
Πριν λίγα χρόνια υπήρχαν ελεύθερα στο διαδίκτυο οι λίστες των μεταναστών και τα καράβια που ταξίδεψε ο κάθε πατριώτης. Είχαμε βρει τότε αρκετούς ένας εκ των οποίων ήταν ο Βασίλης Συλάιδος και τα στοιχεία προκάναμε και τα δώσαμε στον αείμνηστο γιό του τον Νίκο (Τζαβέλα). Διαθέτουν οι εταιρείες που έχουν αυτά τα αρχεία πλήθος αναμνηστικών, πληροφορίες αλλά και φωτογραφίες. Για να μπεις όμως σήμερα στα ίδια αρχεία θα πρέπει να πληρώσεις κάποιο σοβαρό αντίτιμο.
Οι Έλληνες που έφθαναν στην Αμερική μέχρι το 1924, συνήθως πήγαιναν στην πόλη όπου υπήρχαν συγγενείς ή φίλοι και απασχολούνταν σε οποιαδήποτε δουλειά μπορούσαν. Τα πιο συνηθισμένα επαγγέλματα εκείνης της εποχής ήταν λούστροι, λαντζέρηδες, εργάτες μεταλλείων, βιομηχανικοί εργάτες ή εργάτες σιδηροδρόμων.
Μέσα σε λίγα χρόνια, αρκετοί κατόρθωσαν να εξοικονομήσουν αρκετά χρήματα ώστε να ξεκινήσουν δικές τους μικροεπιχειρήσεις, όπως πλυντήρια, εστιατόρια ή καταστήματα τροφίμων.
Είναι χαρακτηριστικό ότι οι μεγαλύτερες συγκεντρώσεις πληθυσμού Ελληνικής καταγωγής παρατηρούνται στη New York, στο Chicago, στο Los Angeles, στο Cambridge και στο Lowell της Μασσαχουσέττης.
H ροή της μετανάστευσης από την Ελλάδα προς τις ΗΠΑ παρουσιάζει ορισμένες αξιόλογες διακυμάνσεις. Συγκεκριμένα, κατά τη διάρκεια των ετών 1900-30 παρουσιάζει σημαντική αύξηση, για να υποχωρήσει κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου πολέμου και να αυξηθεί και πάλι στη συνέχεια κατά τη διάρκεια των ετών 1950-80, μετά την πάροδο των οποίων υποχωρεί και πάλι σε σημαντικό βαθμό.
Έως το 1914 μετανάστευσαν επίσημα στις ΗΠΑ πάνω από 350.000 άτομα, περίπου το 1/4 του συνολικού πληθυσμού της Ελλάδας το 1907.
Ξένοι ανάμεσα σε ξένους, πάλεψαν με «θεούς και δαίμονες» να επιβιώσουν χιλιάδες χιλιόμετρα μακριά. Τους εκμεταλλεύονταν όχι μόνο τα ξένα αφεντικά, αλλά και οι «δικοί» τους πάτρωνες, καθώς έτσι ονόμαζαν εκείνους που τους «ενοικίαζαν» για τις δουλειές.
Η συσσωρευμένη δυσαρέσκεια, αυτών και εκατοντάδων χιλιάδων άλλων, οδήγησε στο πρωτοφανές απεργιακό κίνημα του 1912-1914.
Το απεργιακό κίνημα εκείνων των χρόνων, «έσβησε» με την είσοδο των ΗΠΑ στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Το 1919-1920 «δαιμονοποιήθηκαν» οι έλληνες ως εισαγωγείς «ανατρεπτικών ιδεών» στις ΗΠΑ, μια εκστρατεία που θα επανέλθει στα χρόνια του Μακαρθισμού μετά τον Β Παγκόσμιο Πόλεμο.
Η καπιταλιστική κρίση του 1929 έβαλε σε πολύ μεγάλη δοκιμασία τους μετανάστες, μεγάλο μέρος των οποίων, ιδιαίτερα όσοι διατηρούσαν μικρές επιχειρήσεις καταστράφηκαν κυριολεκτικά. Η Ύφεση έπληξε τους μετανάστες και από το ελληνικό έδαφος, καθώς η απόφαση για «δραχμοποίηση» των καταθέσεων συναλλάγματος, το 1932, εξανέμισε καταθέσεις και εμβάσματα.
Στο τέλος του μεσοπολέμου το 1940 βγαίνει το τραγούδι «Ανάθεμά σε Αμερική».
Ανάθεμά, αναθεμά σε Αμερική
με τα πολλά, με τα πολλά δολάρια
μας πήρες από το χωριό
όλα τα παλικάρια
Χίλιες φορές, χίλιες φορές ανάθεμα
εσύ και τα, εσύ και τα λεφτά σου
μας πήρες τους, μας πήρες τους λεβέντες μας
και τους κρατάς και τους κρατάς κοντά σου
Απ' το φτωχό, απ’ το φτωχό μας το χωριό
τους άντρες μας, τους άντρες μας τους πήρες
άφησες, άφησες ορφανά παιδια
και τις γυναίκες χήρες.
Μου πήρες το πουλάκι μου
ένα πρωί, ένα πρωί κι εμένα
και δέκα χρό- και δέκα χρόνια το κρατάς
εκεί μακριά, εκεί μακριά στα ξένα
Να βγαίνω τώρα μ' έκανες
κάθε πρωί, κάθε πρωί στο δρόμο
κι ώρες πολλές κι ώρες πολλές να καρτερώ
να ιδώ τον ταχυδρόμο
Ο ταχυδρόμος έρχεται
μα 'γώ δεν έχω γράμμα
κι ολημερίς κι ολημερίς τα μάτια μου
το ρίχνουνε, το ρίχνουνε στο κλάμα
Μεσολαβεί ο πόλεμος του 1940 και ο εμφύλιος και τότε, παρουσιάζονται απόγονοι των μεταναστών στο Αντρώνι. Ήταν δυό “αφράτα” κορίτσια του Κωνσταντίνου Θωμά του Αβραάμ 1889. Το τι έγινε τότε στο χωριό δεν περιγραφεται. Όλα τα αγόρια του χωριού σε αναστάτωση. Μέχρι και στην σειρά έβαλαν τα παιδιά για να διαλέξουν. Ήταν καμιά 20αριά οι υποψήφιοι γαμπροί. Εναν μάλιστα τον έστειλε ο πατέρας του όλη την νύχτα να πάει στην πόλη για κουστούμι αλλά για κακή του τύχη έπεσε σε βατώνα και αποκλείστηκε αφού η μούρη του έγινε αγνώριστη.
Φωτογραφία στην Δυτική είσοδο της εκκλησίας. Στην πόρτα δεξιά είναι ο (Μπάρμπα) Αργύρης Παναγόπουλος. Μπροστά του με τη γραβάτα είναι ο γιός του Διομήδη Νικολετόπουλου Νίκος, δεξιά του η ξαδέλφη του Κώστα Θωμά (Tσατσαρέλη) Mαρία με τον Σάκη του Κάνταλου. Παραδίπλα είναι ο ξάδελφός της, ο Κώστας του Τσατσαρέλη.
Η Μαρία πήρε τον Σάκη του Κάνταλου και η Ειρήνη τον γιό του Διομήδη, τον Νικόλαο. Όπως μας εκμυστηρεύτηκε ένας από τους υποψήφιος γαμπρούς που σήμερα έχει καβατζάρει τα ενενήντα, “θα μπορούσε ο πατέρας μου να συναγωνιστεί τον Διομήδη και τον Κάνταλο;”
ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΣ ΑΝΤΡΩΝΑΙΟΙ
Γκόβας Κων/νος Αθανάσιος 1888, Αμερική
Γκόβας Νικόλαος Αθανάσιος 1882, Αμερική
Δρούβα Πηγή Βασίλειος Καλλιόπη 1938
Ζαχαρόπουλος Δημήτριος Γεώργιος 1889 Αμερική
Ζαχαρόπουλος Νικόλαος Αργύρης Αντριάνα 1946 Βραζηλία
Ζαχαρόπουλος Χρήστος Νικολάκης Μαρίνα Φλόριντα ΗΠΑ
Ζήρος Κων/νος Γεώργιος Γεωργία 1935 του Κιλού, Καναδάς
Θωμάς Γεώργιος Ιωάννης Μαρία 1934 Αυστραλία του Καλαμάρη
Θωμάς Νικόλαος Παναγιώτης 1953 ΝΥ
Θωμάς Κων/νος Αβραάμ 1889 Αμερική
Θωμάς Κων/νος Παναγιώτης 1890
Κότζαλης Νικόλαος Επαμεινώνδας 1875 Ίσως Αμερική
Κότσαλης Βάιος Λεωνίδας Αμερική
Κότσαλης Δημήτρης1888, 23 ετών του Ιωάννη (Ζαΐμη) ΗΠΑ
Κωστόπουλος Γιώργος 1893, 18 ετών ΗΠΑ
Κωστοπούλου Αντωνία Σωτήρης Μηλιά, Καναδάς
Λαζαράκος Κων/νος Σωτήριος 1925 Αδελφός του Τσακουμάκη, Αυστραλία
Λαμπαδάς Κων/νος Διονύσιος Γιαννούλα 1929 Χαντρελή, Αυστραλία
Μπακάλης Κωνσταντίνος 1889 20 ετών του Δήμου ή Δημητρίου ΗΠΑ
Μπαντούνας Γεώργιος Νικόλαος (Σκούρκος) Ν.Υ.
Μπαντούνα Αθανασία Νικόλαος Βασιλική Καναδάς
Μπαντούνα Μηλιά Νικόλαος Βασιλική Καναδάς
Μπαντούνα Πολίτα Νικόλαος ΝΥ Αμερική
Μπαντούνας Παναγιώτης Θεόδωρος Φροσύνη 1875 Los Angeles
Μπαντούνας Αθανάσιος Νικόλαος Πηνελόπη 1948 Αυστραλία
Μπαντούνας Αλέξιος Κων/νος 1892 (Αλεξάκης) Αμερική
Μπαντούνας Ανδρέας Χρήστος Κων/να 1942 Γκιαούρης ΝΥ
Μπαντούνας Βασίλειος Γεώργιος Φρόσω1935 Βραζιλία
Μπαντούνας Βασίλειος του Θεοδώρου Τσαλιούρη αδελφός
Μπαντούνας Νικόλαος Αλέξιος Μηλιά 1930 του Αλεξάκη Μελβούρνη (Αυστραλία)
Μπαντούνας Νίκος Χρήστος Κων/να 1936 (Πλίθα Μάστορας) ΝΥ - Αυστραλία
Μπαντούνας Χρήστος Κων/νος Βελούδο 1942 Ν. Αφρική Ντερλεπάνη
Μπαρδουνιώτη - Ροδοπούλου Βασιλική Νικόλαος (1926-2010) Αμερική
Κότσαλης Νικόλαος Αμερική
Νικολετόπουλος Διομήδης Δημοσθένης 1888 Αμερική
Νικολετόπουλος Κων/νος Χρήστος Γεωργία 1947 Καναδάς
Νικολετόπουλος Λεωνίδας Διομήδης Αλεξάνδρα 1920 Αμερική
Νικολετόπουλος Νικόλαος Διομήδης Αλεξάνδρα 1927 Αμερική
Παναγόπουλος Αθανάσιος Νικόλαος Μαγδαληνή 1928 Τέξας
Παναγόπουλος Διονύσιος (Σάκης) Νικόλαος Μαγδαληνή 1931 Ν.Υ.
Παναγόπουλος Νικόλαος Λύσανδρος Ελένη 1946 Αυστραλία
Πανούτσος Χρήστος Νικόλαος Μαρία 1947 Μπαφιώλα Γερμανία
Παπαγεωργίου Κων/νος Νικόλαος Ελένη 1945 του Λαϊνη
Παπαδημητρακοπούλου Ιωάννα Γεώργιος USA
Παπαδοπούλου Βασιλική Νικόλαος Ελένη (Λαΐνη) Καναδάς
Παπαδοπούλου Ρούλα Νικόλαος Ελένη 1954 (Λαΐνη) Καναδάς
Παπαδόπουλος Γεώργιος Ιωάννης Μαριγώ 1902 Αλβανία, Βουλγαρία
Παπαδόπουλος Νικόλαος Ιωάννης Μαριγώ 1909 Αλβανία
Παπαδόπουλος Νικόλαος Κων/νος (Λαΐνης) Καναδάς
Παπαδόπουλος Ηλίας Κοσμάς Κατίνα 1945 Γερμανία
Παπαδόπουλος Γεώργιος Νικόλαος Ελένη 1946 Καναδάς
Παπαδόπουλος Δημήτριος Νικόλαος Ελένη 1946 Καναδάς
Παπαντώνη Γεωργία Γεώργιος Σταυρούλα Τομαράς N.Y.
Παπαντώνης Ιωάννης Γεώργιος Σταυρούλα Τομαράς N.Y.
Παπαντώνης Νίκος Γεώργιος Σταυρούλα Τομαράς N.Y.
Παπαντώνης Χρήστος Γεώργιος Σταυρούλα Τομαράς N.Y.
Ροδοπούλου Ιωάννα Κων/νος 1954 Αμερική
Ροδόπουλος Ιωάννης Κων/νος Αμερική του Μπαλή N.Y.
Ροδόπουλος Κων/νος Ιωάννης Γιαννούλα 1926 Μπαλής N.Y.
Ροδόπουλος Λύσανδρος Ιωάννης Γιαννούλα 1935 Αμερική N.Y.
Ροδόπουλος Νικόλαος Κων/νος Αμερική N.Y.
Ροδόπουλος Νικόλαος Κων/νος Βασιλική 1951 ΝΥ
Ροδόπουλος Παναγιώτης Κων/νος Βασιλική (1960-2012) ΝΥ
Σκούτας Δημήτριος Λεωνίδας Γεωργία 1948 Μπόλας, Καναδάς
Στεργιόπουλος Λεωνίδας 1889, 20 ετών ΗΠΑ
Στεφανόπουλος Διαμαντής Κων/νος Αμαλία 1947 Αυστραλία
Στεφανόπουλος Χαράλαμπος Γεώργιος Αικατερίνη 1950 Κοντογούρη Καναδάς
Συλάϊδος Αργύρης Ιωάννης Αναστασία 1941 Αυστραλία
Συλάϊδος Βασίλειος Νικόλαος Παναγούλα 1945 Αυστραλία
Συλάιδος Βασίλης 1886 (Πατέρας Τζαβέλα) Αμερική
Συλάϊδος Κων/νος Θεοδόσης Πανώρια 1941 Γερμανία
Τούμπλαρης Ανδρέας Χρύσανθος 1884 Αμερική
Τούμπλαρης Κώστας Πανάγος Νικούλα
Φωτεινόπουλος Κωνσταντίνος Σταύρος 1929 Αμερική
Χρυσανθόπουλος Κων/νος Αντώνιος Αφροδίτη 1946 Καναδάς
Ο καταλογος είναι ανοικτός και μπορείτε να συμπληρώσετε όσους ξεχάσαμε.
Σε τηλεφωνική επικοινωνία που είχαμε με συμπατριώτη από την Αυστραλία μας είπε επί λέξει: «Είναι και δυό τρία παράλυτα από τα Κατσαντωναίικα που λένε ότι δεν είναι Αντρωναίοι».
AΧ... η Ξενιτιά, πόσος πόνος και δάκρυα, πόσα κείμενα και πόσα τραγούδια δεν έχουν γραφτεί και θα γράφονται...
Ένας άλλος τρόπος μετανάστευσης στις ΗΠΑ μετά το 1950, ήταν αυτός του «συνειδητού παραβάτη», δηλαδή του ναυτικού που έχει αποβιβαστεί λαθραία διά μέσου του εμπορικού ναυτικού. Είναι γνωστό ότι η Ελλάδα είχε τον μεγαλύτερο εμπορικό στόλο στον κόσμου. Ο ενδιαφερόμενος έβρισκε ένα καράβι από τα 3000 περίπου που είχαμε και μπάρκαρε με σκοπό την αποβίβαση στα λιμάνια της Αμερικής. Εάν εξαιρέσουμε τις χώρες που συνορεύουν με τις Ηνωμένες Πολιτείες, η Ελλάδα συγκαταλέγεται ανάμεσα στις χώρες με το μεγαλύτερο αριθμό λαθραίων, που εισέρχονταν παράνομα στις Ηνωμένες Πολιτείες.
Υπάρχουν αρκετοί μετανάστες στις ΗΠΑ από το Αντρώνι που μπάρκαραν μετά το 1960, έμειναν, έκαναν προκοπή και τους καμαρώνουμε που τους βλέπουμε στο Χωριό μας αλλά έχουμε και άλλους που χάθηκαν εκεί, «έριξαν μαύρη πέτρα» και δεν ξαναγύρισαν ποτέ.
Όπως μας αφηγήθηκε ένας παιδικός φίλος που μπάρκαρε στα δεκάξι του, κατέβηκε από το βαπόρι σε λιμάνι της Αμερικής μόνον με τα ρούχα που φόραγε. Έψαχνε για δουλειά μόνον εκεί που άκουγε ελληνική μουσική. Κοιμόταν για βδομάδες στα χαλάσματα μέχρι που τον βρήκε κάποιος εργολάβος και τον έβαλε στην οικοδομή όπου σιγά σιγά ορθοπόδησε. Δεν έλειπε όμως η εκμετάλλευση καθόσον τα πρώτα χρόνια ήταν παράνομος και φοβόταν το ιμιγρέσιον, την αστυνομία αλλοδαπών. Η όλη περιπέτειά του είναι τόσο ενδιαφέρουσα που για να την αποδώσουμε θα χρειαστεί ένα ολόκληρο βιβλίο.
Βλέπουμε σήμερα ότι, άλλαξαν οι ρόλοι όπως λέει και η γνωστή παροιμία «εκεί που είσαι ήμουνα...». Έγινε ο τόπος μας «η νήσος Έλις», χώρος υποδοχής μεταναστών. Η μετανάστευση αποτελεί ένα κοινωνικό φαινόμενο το οποίο διαφοροποιείται από κοινωνία σε κοινωνία και από εποχή σε εποχή κατασκευάζοντας παράλληλα και τις ιδιαίτερες στάσεις του πληθυσμού απέναντι στους μετανάστες. Για τους ίδιους ακριβώς λόγους που εξηγήσαμε παραπάνω, τα ταλαιπωρημένα από την φτώχεια και τους πολέμους άτομα, αναζητούν καλύτερη τύχη και νέες ευκαιρίες και θα πρέπει να τους αντιμετωπίσουμε πολιτισμένα ως μια εκδήλωση της ανθρώπινης φύσης.
Τέλος, με την τελευταία οικονομική κρίση εγκατέλειψε την χώρα μας η «αφρόκρεμα» της ελληνικής νεολαίας. Το 2011 θα μείνει στην ιστορία σαν η «αποφράδα» χρονιά για την μαζική έξοδος των Ελλήνων στο εξωτερικό.
Πηγές:
Μπάμπης Μαλαφούρης, «Έλληνες της Αμερικής 1528-1948», Νέα Υόρκη 1948.
ΜΠΑΜΠΗΣ Ι. ΜΑΡΚΕΤΟΣ «Οι Ελληνοαμερικανοί – ιστορία της ελληνικής ομογένειας στις ΗΠΑ», ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΠΑΠΑΖΗΣΗ 2006.
Ο δικτυακός τόπος 
ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΤΗΣ ΦΥΣΗΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗΣ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑΣ "ΩΛΟΝΟΣ"