Καταγραφή Ηλίας Τουτούνης
Η εποχή της σποράς (Οκτώβριος- Νοέμβριος) σήμαινε γενικό συναγερμό στη ύπαιθρο για να σπείρουν τα «γεννήματα» (δημητριακά στάρι, κριθάρι, βρώμη, βίκο κ.ά.). Μερικοί είχαν δύο υποζύγια (άλογα- μουλάρια – γαϊδούρια και αγελάδες), άλλοι είχαν μόνο ένα εξ αυτών και για να σπείρουν σεμπρέβανε με κάποιον που είχε και αυτός ένα και έτσι δημιουργούσαν ένα ζευγάρι υποζυγίων. Άλλοι δεν είχαν καθόλου, ή είχαν μόνο ένα ή δεν μπορούσαν να βρουν σέμπρο και έτσι ήταν αδύνατον να σπείρουν και να οργώσουν με αυτό.
Αυτοί για να σπείρουν αποτείνονταν σε ανθρώπους που είχαν ζώα αλλά δεν είχαν χωράφια. Αυτοί κυρίως ήσαν οι βουνίσιοι, εκεί που τα χωράφια τους ήταν λιγοστά άγονα και είχαν πολλές πέτρες δεν σπέρνονταν και ασχολούνταν μόνο με την κτηνοτροφία. Αυτοί είχαν υποζύγια για τις υπόλοιπες εργασίες τους. Κατά την εποχή της σποράς δεν τα τόσο χρειάζονταν και τα νοίκιαζαν δηλαδή τα έστελναν για εργασία σε άλλους, που τα χρειάζονταν για να οργώσουν και να σπείρουν. Αυτά τα άλογα τα έλεγαν «καματιάρικα» και τον μεροκάματό τους «καματίκι». Συνήθως οι εργοδότες προτιμούσαν νέα, γερά υγιή άλογα, κατά την σπορά. Επίσης και να μην δαγκώνουν και να μην κλωτσάνε και μην είναι «μάγαρα» και «ψοφίμια» όπως έλεγαν τα αδύνατα και καχεκτικά άλογα.
Η συμφωνία για την εργασία που θα πρόσφερε το ζώο γινόταν με διαφόρους τρόπους.
Ο ένας ήταν να πληρωθεί σε χρηματικό αντίτιμο, ανάλογα με τα μεροκάματα που θα δούλευε το ζώο. Άλλος τρόπος ήταν να δώσει ο εργοδότης στον ιδιοκτήτη του ζώου ένα συμφωνημένο μέρος από την παραγωγή των δημητριακών σε κιλά, μετά τον θερισμό, ή μετά το πέρας της εργασίας.
Έτερος τρόπος ήταν να του δώσει κάποιο άλλο αντίτιμο ισάξιο της εργασίας που πρόσφερε το ζώο, όπως καλαμπόκι, αλλά είδη σε αντικείμενα (γνωρίζω ότι μια γυναίκα ζήτησε να πάρει χαλκώματα για την τσούπα της) κ.λπ.
Η υποχρέωση του εργοδότη ήταν να ταγίζει, να περιποιέται και να προσέχει το «καματιάρικο» ζώο και να το παραδώσει, γερό όπως το παρέλαβε, σώο και αβλαβές. Επίσης έπρεπε το βράδυ το ζώο να διανυκτερεύει σε αχούρι (στάβλο) και όχι στην ύπαιθρο. Η συμφωνία παραλαβής και παράδοσης, γινόταν πάντα με μάρτυρες. Πολλές φορές γινόταν για λόγου και άλλες φορές με χαρτί (συμφωνητικό). Το ζώο, το παραλάμβανε με το σαμάρι του και είχε υποχρέωση να προσέχει εξ ίσου με το ζώο και το σαμάρι του. επίσης έπρεπε να είναι πεταλωμένο με καινούρια πέταλα και ελεγμένο να έχει όλα τα καρφιά των πετάλων του. Επίσης κατά την παράδοση έπρεπε να παραδοθεί, όπως παρελήφθη. Ακόμη έλεγχαν και την καπιστράνα και τις τριχιές του να είναι καλές και να επιστραφούν στην ίδια κατάσταση ακέραια.
Για το καματιάρικο ζώο, είχε υποχρέωση να πάει στον τόπο που βρίσκεται ο εργοδότης του, να το παραλάβει από εκεί και όταν τελειώσει να το παραδώσει πάλι από εκεί που το παρέλαβε.
Τα μεροκάματα που θα έκανε, όταν ο καιρός ήταν βροχερός και δεν μπορούσε να εργασθεί, δεν μπορούσαν να υπολογισθούν και έτσι προσπαθούσαν να το δώσουν «αποκοπή» ή «κλειστό». Αποκοπή ή «κλειστό» λέγανε για πολλές συναλλαγές εδώ υπολογιζόταν δύο μήνες, δουλέψει δεν δουλέψει. Αν μια χρονιά ο καιρός ήταν πολύ βροχερός και δεν μπορούσε ο εργοδότης να σπείρει τότε μπορούσε να το κρατήσει λίγο παραπάνω με το ίδιο αντίτιμο.
Πολλές φορές αυτό βόλευε τους ιδιοκτήτες, διότι έπαιρναν το συμφωνημένο αντίτιμο, αλλά και τους τάγιζε τζάμπα το ζώο κατά τον χειμώνα και έτσι γλίτωναν κάμποσα έξοδα του ταϊνιού (φαγητού) του.
Αν κάποιο ζώο ψοφούσε στα χέρια του εργοδότη, τότε ο εργοδότης, ήταν υποχρεωμένος να του αγοράσει άλλο, ανάλογα από τι αρρώστησε. Όμως αν έσπαγε ένα πόδι κατά την εργασία, τότε υποχρεωτικά του αγόραζε άλλο κοινή συναίνεση με τον ιδιοκτήτη. Θυμάμαι στο χωριό μου, έφερναν καματιάρικα άλογα από το Κακοτάρι και από τα Τσίπιανα.
Το καματίκι είχε επεκταθεί και στην εργασία ανθρώπων. Στο χωριό Αμβρακιά Τριχωνίδας της Αιτωλοακαρνανίας, ο κάτοικος και φίλος Θεόδωρος Πυρπύλης στις 18 Ιουνίου 2016, μου ανέφερε ότι ο πατέρας του, τον είχε στείλει για αγροτικές εργασίες στον κάμπο με αντίτιμο να πάρει καλαμπόκι. Εκεί τότε παρασκεύαζαν ψωμί, από καλαμπόκι.
Παροιμίες και παροιμιώδεις εκφράσεις:
- Άλογο καματιάρικο, κουτσό και κασιδιάρικο.
-Από καματιάρικο άλογο, προκοπή μην περιμένεις!
-Αχάμνυνε σαν καματιάρικο άλογο τον Οκτώβρη.
-Γυναίκα καματιάρικη, γράφτηνε πουτάνα!
-Πούλησε ο Γιάννης τ’ άλογο και πήρε καματιάρικο!
-Ψόφησε ο μαύρος μου, πάει η σεμπριά μας!