ΤΟ ΠΕΤΑΛΩΜΑ
Άρθρο του Ηλία Τουτούνη συγγραφέα – λαογράφου
Η εργασία του πεταλωτή αφορούσε τη διαδικασία τοποθέτησης ή αντικατάστασης πετάλων στις οπλές των αλόγων, ώστε να μην φθείρονται τα πέλματα και πονούν τα ζώα. Το πετάλωμα γίνονταν κάθε τρεις ή έξι μήνες.
Την διαδικασία του πεταλώματος, την πραγματοποιούσε ο πεταλωτής ή αλμπάνης, λέξη προερχόμενη από την τουρκική λέξη nalbant, αλμπάνης = πεταλωτής ή καλιγωτής, και αυτή προερχόμενη από το λατινικό calliga, το μεσαιωνικό καλίγιον που σημαίνει υπόδημα, όπου τα καλίκια ήσαν ξύλινα πέδιλα, ιδίως γυναικεία.
Ο πεταλωτής έδενε το άλογο από το καπίστρι κοντά σ’ ένα χαλκά, που ήταν στερεωμένος στον τοίχο ή το έδενε από κάποιο στύλο (παλούκι). Μετά έπιανε ένα – ένα τα πόδια του αλόγου και τα σήκωνε προς τα πίσω, σχηματίζοντας ορθή γωνία σε σχήμα «Γ». Στη συνέχεια έπιανε την οπλή (χοντρό και σκληρό νύχι που περιβάλλει το μοναδικό δάκτυλο) του αλόγου σε κάθε πόδι και με την βοήθεια της τανάλιας αφαιρούσε (ξεκαλίγωνε – ξεπετάλωνε) τα παλιά αλογόκαρφα (πεταλόκαρφα) και το παλιό πέταλο.
Υπηρέτριες, η απαρχή του βιολογικού μαρασμού της ορεινής Ηλείας
Γράφει: ο Κώστα Παπαντωνόπουλου Οκτώβρης 2020
«Δουλικά των Αθηνών» αποκαλούσαν τα κορίτσια, που από τη δεκαετία του πενήντα μέχρι και το εβδομήντα εργάζονταν σε αθηναϊκά σπίτια ως οικιακές βοηθοί. Στο Αντρώνι τις έλεγαν «υπηρέτριες».
Σε φιλική κουβέντα πριν χρόνια για τα κορίτσια – υπηρέτριες του χωριού μας, μιλούσαμε για τις "μαύρες μέρες" και τις περιπέτειες που πέρασαν γνωστές μας κοπέλες στο "άνθος" της εφηβείας τους. Υποσχεθήκαμε τότε να γράψουμε μερικές γραμμές για το παραπάνω θέμα όχι να υποτιμήσουμε το επάγγελμα αλλά περισσότερο να τιμήσουμε τις πρωταγωνίστριες αλλά και να αναδείξουμε έναν από τους λόγους που ερήμωσαν τα χωριά μας.
Το επάγγελμα της υπηρέτριας έρχεται από πολύ παλιά. Την εποχή της τουρκοκρατίας, κορίτσια από τα νησιά του Αιγαίου αλλά και από αλλού πηγαίνουν στην Σμύρνη και στην Κωνσταντινούπολη να εργαστούν ως υπηρέτριες και τροφοί. Στην Αθήνα, στην Πάτρα αλλά και σε άλλες πόλεις του νεοσύστατου ελληνικού κράτους η πρόσληψη της υπηρέτριας αποτελούσε σημείο διάκρισης των πλουσίων έναντι των υπόλοιπων κοινωνικών στρωμάτων.
Στο Αντρώνι έχουμε αναφορές ότι από πολύ παλιά σε ορισμένες οικογένειες υπήρχαν κοπέλες που βοηθούσαν στο νοικοκυριό του σπιτιού. Στου Νικολετόπουλου το σπίτι, έχουμε φωτογραφίσει το κουδούνι που ενωνόταν με σύρμα από μακριά όπου η νοικοκυρά ειδοποιούσε την υπηρέτρια να προσέλθει.
Η ΠΡΩΤΗ ΑΛΩΝΙΣΤΙΚΗ ΜΗΧΑΝΗ ΤΗΣ ΗΛΕΙΑΣ....!
Η αλωνιστική μηχανή, είναι από τα πιο σημαντικά βιομηχανικά εργαλεία των γεωργών.
Έκανε την εμφάνισή της στην Ευρώπη στις αρχές του 20ου αιώνα, όμως στην Ελλάδα άργησε, ήλθε αργότερα, τρεις δεκαετίες περίπου.
Ήταν το αγροτικό εργαλείο που βοηθούσε πολύ στο να διαχωρίσει ο καρπός (σιτάρι κριθάρι βρώμη) από το άχυρο και αργότερα επεκτάθηκε και στο καλαμπόκι, φασόλι, φακές, ρεβύθια κ.λπ.
ΠΩΣ ΒΡΙΣΚΟΥΜΕ ΤΗΝ ΗΛΙΚΙΑ ΤΟΥ ΑΛΟΓΟΥ;
Άρθρο του Ηλία Τουτούνη συγγραφέα-λαογράφου
Η αγοροπωλησία ενός υποζυγίου (αλόγου, γαϊδουριού ή μουλαριού), μέχρι το προτελευταίο τέταρτο του προηγούμενου αιώνα, απαιτούσε ειδικές εμπορικές ικανότητες, γνώσεις, εμπειρία, και πειθώ (παζάρεμα), ώστε οι εμπλεκόμενοι να μην παρασυρθούν σε λάθος αγορά ζώου, χάριν της εξωτερικής εμφάνισης. Γι’ αυτό οι εμπλεκόμενοι και κυρίως οι αγοραστές, έπρεπε να γνωρίζουν μερικά βασικά χαρακτηριστικά όσον αφορά την ηλικία, τα τερτίπια (ελαττώματα), την υπακοή και τις ασθένειες του εκάστοτε ζώου. Λίγο πολύ οι αγοραστές, οι πωλητές και κυρίως οι τσαμπάσηδες, γνώριζαν τα περισσότερα εξ αυτών, εξετάζοντας προσεκτικά το εκάστοτε ζώο. Το πιο δύσκολο ήταν να ανακαλύψουν την ηλικία του ζώου και κυρίως του αλόγου που ήταν το κυρίαρχο ζώο για σχεδόν όλες τις ανάγκες της υπαίθρου.
ΚΤΗΝΟΤΡΟΦΟΙ ΤΗΣ ΟΡΕΙΝΗΣ ΗΛΕΙΑΣ
του Νικόλαου Διονυσίου Σκέντζη
Οι κτηνοτρόφοι της ορεινής Ηλείας αναφέρονται με διάφορες ονομασίες: τσοπάνης, βοσκός, σκουτέρης, ξωμάχος, ποιμένας κ.α. Σαν βάση είχαν το στανοτόπι (λημέρι), ο χώρος όπου υπήρχαν οι αναγκαίες εγκαταστάσεις για την εξυπηρέτηση των ανθρώπων και των ζώων. Το καλύβι ήταν το κύριο κτίσμα που στέγαζε ανθρώπους και ζώα κατά την χειμερινή περίοδο. Το μαντρί ήταν ένας περιφραγμένος χώρος για τον αυλισμό και το τάισμα των ζώων. Γαλάρι (ξελώντσα) ήταν χώρος φτιαγμένος σε επικλινές σημείο για να στραγγίζουν τα νερά, για την διανυκτέρευση των ζώων.
Ο τσάρκος ήταν ένας μικρός χώρος για να φυλάσσονται τα νεογέννητα αρνοκάτσικα. Στις αρχές τις άνοιξης σε ανοιχτό χώρο έφτιαχναν την στρούγκα για το άρμεγμα, με κλαδιά (γκορτσιές) γύρω-γύρω και τοποθετούσαν στην έξοδο δύο μεγάλα λιθάρια τα ονομαζόμενα στρουγκολίθια στα οποία κάθονταν οι δύο που άρμεγαν, ενώ ένας τρίτος (στρουγκολάτης) προωθούσε τα ζώα προς την έξοδο. Ταυτόχρονα κοντά έφτιαχναν την παγανιά, αρκετά μεγάλος χώρος και περιφραγμένος, για γιομάτισμα το μεσημέρι και προφύλαξη το βράδυ.
